Ալեքսանդր Պոնոմարյով (մարզիչ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալեքսանդր Պոնոմարյով
Քաղաքացիությունը  Ուկրաինայի Ժողովրդական Հանրապետություն և  ԽՍՀՄ[1]
Ծննդյան ամսաթիվ ապրիլի 23, 1918(1918-04-23)
Ծննդավայր Կորսուն, Yenakiieve City Council, Դոնեցկի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ
Մահվան ամսաթիվ հունիսի 7, 1973(1973-06-07) (55 տարեկան)
Մահվան վայր Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Քաշ 70 կիլոգրամ
Դիրք հարձակվող

Ալեքսանդր Սեմյոնովիչ Պոնոմարյով (ապրիլի 23, 1918(1918-04-23), Կորսուն, Yenakiieve City Council, Դոնեցկի մարզ, Ուկրաինական ԽՍՀ - հունիսի 7, 1973(1973-06-07), Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային ֆուտբոլիստ և ֆուտբոլային մարզիչ։ ԽՍՀՄ սպորտի վաստակավոր վարպետ (1946)։ ԽՍՀՄ վաստակավոր մարզիչ (1964)։ Ուկրաինական ԽՍՀ վաստակավոր մարզիչ (1961)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սկսել է խաղալ 1933 թվականին Գոռլովկայում՝ «Դինամոյի» պատանեկան թիմում։

1936 թվականին (մինչև հունիս) խաղացել է «Ածխագործներ» (Գոռլովկա) թիմում։ Նույն թվականի հուլիսին տեղափոխվել է «Ձերժինեց-ՍՏԶ» (Ստալինգրադ), մասնակցել 8 պաշտոնական հանդիպումներից 7-ին և խփել թիմի 13 գոլերից առնվազն 7-ը։

1936 թվականի հոկտեմբերին երկու խաղ է անցկացրել Խարկովի «Սպարտակի» կազմում։ Սակայն չի կարողացել լեզու գտնել մարզիչ Նիկոլայ Կրոտովի հետ և շուտով հեռացել է թիմից[2]։

1937-ի սկզբին նա վերադարձավ Ստալինգրադ, որտեղ շարունակեց իր ելույթները տրակտորի համար։ Պոնոմարյովի հետ ակումբը առաջին լիգայից բարձրացել է բարձրագույն խումբ։

Բարձրագույն լիգայում Պոնոմարյովը նորամուտը նշել է 1938 թվականի մայիսի 13 - ին «Լոկոմոտիվ» (Թբիլիսի) - «Տրակտոր» խաղում։ Խաղն ավարտվեց ոչ-ոքի՝ 1: 1, իսկ Պոնոմարյովը դարձավ հյուրերի կազմում միակ գոլի հեղինակը։

1938 թվականի մրցաշրջանի արդյունքներով Պոնոմարյովը 19 գնդակով դարձավ լիգայի լավագույն ռմբարկուն՝ առաջնությունը կիսելով Մակար Գոնչարենկոյի հետ։ Պոնոմարյովի ռմբարկուական տաղանդի բացահայտմանը նպաստեց «Տրակտորի» նոր մարզիչ Յուրի Խոդոտովի հաջող քայլը, որը 1938 թվականին Պոնոմարյովին տեղափոխեց ինսայդի վայրից հարձակման գծի Կենտրոն։

1939 թվականին «տրակտորը» սկսեց օգտագործել «դուբլ-վե» խաղի կառուցումը, որի շնորհիվ դարձավ երկրի առաջատար ակումբների «ամպրոպ»։ Այսպիսով, 1939 թվականի առաջնության առաջին շրջանում հուլիսի 1 - ին կայացած տնային խաղում ստալինգրադցիները 3:1 հաշվով հաղթեցին երկրի չեմպիոններին՝ Մոսկվայի «Սպարտակի» ֆուտբոլիստներին։ 2 գոլի հեղինակ է դարձել Պոնոմարյովը[3]։ Այս հաղթանակի շնորհիվ  «տրակտորը» միավորներով հասավ «Սպարտակին» և նրա հետ կիսեց մրցաշարային աղյուսակի 1-ին հորիզոնականը։

Այնուամենայնիվ, արդեն հաջորդ 2 օրացուցային խաղերը «Տրակտորը» պարտվեց՝ Ստալինի «Ստախանովցին» 2:4 և Լենինգրադի «Ստալինցին»՝ 1:7: Պատճառը «տրակտորի» առաջատար խաղացողների «տեղափոխությունն» էր մայրաքաղաքային թիմեր՝ Պոնոմարյովը Մոսկվայի «Դինամո» և Վասիլի Պրովորնովը Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողով։ Մայրաքաղաքի ակումբների կողմից այս ինքնակառավարմանը դեմ էին Ստալինգրադի կուսակցական կազմակերպությունը և մի շարք հասարակական կազմակերպություններ, որոնք օգնության համար դիմեցին ԽՄԿԿ(Բ) Կենտկոմին։ Արդյունքում, արդեն 1939 թվականի հուլիսի 28-ին, ԽՄԿԿ(Բ) կենտկոմի քաղբյուրոյի նիստում, որը նախագահում էր I. Ստալինը որոշում կայացրեց այդ կամայական որոշումների անթույլատրելիության, «Տրակտորի» ֆուտբոլիստների զորակոչը Կարմիր բանակի շարքերը չեղյալ հայտարարելու և «Տրակտոր» - «Ստախանովեց» և «Ստալինեց» - «Տրակտոր» խաղերի վերախաղարկման մասին[3]։

1-ին շրջանի արդյունքներով, 2 խաղ պահեստայինների նստարանին ունենալով, «Տրակտորը» 17 միավորով զբաղեցրեց 3-րդ հորիզոնականը՝ 3 միավոր զիջելով առաջատար Մոսկվայի «Սպարտակին»։ Ստալինգրադցիների երկրորդ շրջանը պակաս հաջող էր, սակայն մրցաշրջանի արդյունքներով թիմը բարձրագույն խմբում իր ելույթների ողջ պատմության ընթացքում ցույց տվեց լավագույն արդյունքը՝ 4-րդ տեղը։

1941 թ.-ին համամիութենական կենտրոնական կոմիտեի քարտուղարությունը որոշեց արհմիութենական թիմերի բոլոր լավագույն ֆուտբոլիստներին կենտրոնացնել Մոսկվայում տեղակայված երկու հավաքականների մեջ, որոնք կոչվում էին «Արհմիություններ-1» և «Արհմիություններ-2», որոնք հայտարարվեցին բարձրագույն լիգա։ Միաժամանակ լուծարվել են մայրաքաղաքի «Լոկոմոտիվ», «Տորպեդո», «Կռիլյա Սովետով» և «Մետալուրգ» արհմիութենական ակումբները։ «Արհմիություններ-1» թիմ են տեղափոխվել նաւ Ստալինգրադի «Տրակտորի» երեք ֆուտբոլիստներ, այդ թվում՝ Պոնոմարյովը[4]։ Նոր թիմում նա խաղացել է մինչև պատերազմի սկիզբը։

1941 թվականի հուլիսից՝ Մոսկվայի «Տորպեդոյի» կազմում։ 1945 թվականին ակումբի հետ նվաճել է ԽՍՀՄ առաջնության բրոնզե մեդալ, իսկ 1946 թվականին 18 գնդակով դարձել է առաջնության լավագույն ռմբարկու։

1948 թվականին ընդգրկվել է ԽՍՀՄ - ում մրցաշրջանի 33 լավագույն ֆուտբոլիստների ցուցակում՝ կենտրոնական հարձակվողի դիրքում № 1-ի ներքո։

1949 թվականին նա օգնեց ակումբին (արդեն լինելով ավտոգործարանների ավագ) դառնալ ԽՍՀՄ գավաթակիր։ Նույն թվականին մեկ մրցաշրջանում «Տորպեդոյի» արդյունավետության ակումբային ռեկորդ սահմանեց՝ 23 գնդակ։

1951 թվականին վերադարձել է Ուկրաինա, որտեղ 2 տարի խաղացել է «Շախտյորի» (Ստալինո) կազմում, եղել է թիմի ավագը։

Խաղի բնութագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիզիկապես ուժեղ, համարձակ, մրցակիցների դարպասին ուղղված հարձակվողը տարանի տեսակ է։ Ամուր կանգնած էր ոտքերի վրա ուժային մարտարվեստում, անմիջապես արձագանքում էր պաշտպանների և դարպասապահների սխալներին։ Ուներ սուր, արագընթաց տեղից պոկում և երկու ոտքերից հզոր հարվածներ, հաճախ օգտագործում էր մատների հարված[5]։

«Սովետական սպորտ» թերթի հարցաթերթիկում նա այսպես բնութագրեց գնդակին իր սիրած հարվածը. «Պետք մատուցելմ աջից։ Լինելով կես շրջադարձ դեպի դարպասը, ես հարվածում եմ թռչող գնդակին»[6]։

Մարզչական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1951 թվականին ավարտել է ԳՑՈԼԻՖԿ-ին կից մարզիչների դպրոցը[7]։

1952 թվականի սեպտեմբերին, ավագ մարզիչ Կոնստանտին Կվաշնինի պաշտոնանկությունից հետո, նշանակվել է «Շախտյորի» (Ստալինո) ավագ մարզչի պաշտոնակատար։ 1953 թվականից «Շախտյորի» ավագ մարզիչ է։ Այս պաշտոնում նա աշխատել է մինչև 1956 թվականի հունիս։

1957-1958 թվականներին եղել է ԽՍՀՄ պատանեկան հավաքականի մարզիչ։

1960-1961 թվականներին գլխավորել Է Խարկովի «Ավանգարդը»։ Պոնոմարյովի օրոք Խարկովի ակումբը ԽՍՀՄ առաջնություններում ցույց տվեց իր լավագույն արդյունքը՝ 6-րդ տեղը 1961 թվականին։

Այդ հաջողությունից հետո 1962 թվականին հրավիրվել է Մոսկվայի «Դինամո», որը նախորդ մրցաշրջանում զբաղեցրել էր ընդամենը 11-րդ հորիզոնականը։ Նոր պաշտոնում Պոնոմարյովի առաջին քայլը վերապատրաստման աշխատանքների ծավալի կտրուկ աճն էր և խաղի կառուցումը 4-2-4 սխեմայի համաձայն[8]։ Պոնոմարյովը անձնական հատկանիշներով կարողացավ համախմբել խաղացողներին, և արդեն 1963-ին ակումբը դարձավ ֆուտբոլի երկրի չեմպիոն։ Այս հաջողությունը Պոնոմարյովի մարզչական նվաճումների գագաթնակետն էր ակումբային մակարդակում։ «Դինամոյի» մարզիչը եղել է մինչև 1965 թվականի մայիսը։

1965 թվականի հունիսից՝ «Դինամո» դպրոցի մարզիչ (Մոսկվա)։

1966 - ին Սովետական մարզիչներից առաջինը պայմանագրային հիմունքներով մեկնել է Արևմտյան ակումբ՝ Ֆինլանդիայի «Ուպոն Պալլո»՝ Լահտի քաղաքից։ Ֆինլանդիայում աշխատել է երեք մրցաշրջան։

1969թ. վերադառնալով ԽՍՀՄ, գլխավորել է Երևանի «Արարատը», որի հետ աշխատել է մինչև 1970թ. մրցաշրջանի ավարտը։

1971 թվականին դարձել է ԽՍՀՄ օլիմպիական հավաքականի ավագ մարզիչ, 1972 թվականին աշխատել է ԽՍՀՄ առաջին հավաքականի ավագ մարզիչ։ Նրա ղեկավարությամբ ԽՍՀՄ հավաքականը դարձավ 1972 թվականի Եվրոպայի առաջնության երկրորդ մրցանակակիր և 1972 թվականի Մյունխենի Օլիմպիական խաղերի ֆուտբոլային մրցաշարի երրորդ մրցանակակիր։

«Մարզիչները պատմում են» գրքի հեղինակներից մեկը (1975)։

Նման է Վագանկովյան գերեզմանատնը(43 ուս.)[9][10]։

Ձեռքբերումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիմային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որպես խաղացող[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • ԽՍՀՄ գավաթակիր՝ 1949 թվական
  • ԽՍՀՄ առաջնությունների բրոնզե մեդալակիր՝ 1945 («Տորպեդոյի» կազմում), 1951 («Շախտյորի» կազմում)

Որպես մարզիչ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • ԽՍՀՄ չեմպիոն՝ 1963 թվական
  • Օլիմպիական խաղերի բրոնզե մեդալակիր՝ 1972 թվական
  • Եվրոպայի փոխչեմպիոն՝ 1972 թվական

Անձնական[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • ԽՍՀՄ առաջնության լավագույն ռմբարկու. 1938 (19 գնդակ), 1946 (19 գնդակ)
  • ԽՍՀՄ Գավաթի խաղարկության լավագույն ռմբարկու՝ (34 գոլ)[11]
  • Մոսկվայի «Տորպեդոյի» 3-րդ ռմբարկուն ԽՍՀՄ առաջնություններում՝(83 գոլ)[12]
  • Գրիգորի Ֆեդոտովի անվան ռմբարկուների ակումբի անդամ (168 խփած գոլ)
  • Օլեգ Բլոխինի ակումբի անդամ. (խփած գոլեր՝ 184)[13]
  • ԽՍՀՄ-ում մրցաշրջանի 33 լավագույն ֆուտբոլիստների ցանկում ընդգրկվել է 3 անգամ - 1948 թվական (№ 1), 1949 և 1951 թվականներ (№ 2)

Ելույթների վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 Ուշադրություն։
Հոդվածը պարունակում է չթարգմանված բաժիններ կամ հատվածներ։
Ոչ հայերեն հատված(ներ)ը անհրաժեշտ է թարգմանել կամ հեռացնել, հակառակ դեպքում հոդվածը կամ տվյալ բաժինը ենթակա է ջնջման։
Ակումբ Մրցաշրջան Առաջնություն Գավաթ[14] Այլ Ընդամենը
Հանդիպումներ Գոլեր Հանդիպումներ Գոլեր Հանդիպումներ Գոլեր Հանդիպումներ Գոլեր
Ածխագործներ (Գորլովկա) 1936 (գարուն) 1 1 - - - - 1 1
Ձերժինեց-ՍՏԶ (Ստալինգրադ) 1936 (աշուն) 4 3?[15] 3 5 - - 7 8?
Սպարտակ (Խարկով) 1936 (աշուն) 2 0 - - - - 2 0
Տրակտոր (Ստալինգրադ) 1937 11 9 2 7-10?[16] - - 13 16-19?
1938 24 19 - - - - 24 19
1939 25 10 1 0 - - 26 10
1940 23 14[17] - - - - 23 14
Արհմիություններ-1 1941 9 2 - - - - 9 2
Տորպեդո 1944 0 0 3 2 - - 3 2
1945 18 7[18] 2 1 4 6[19] 24 14
1946 21 18 3 2 2 4[20] 26 24
1947 18 7 4 3 3 7[20] 25 17
1948 26 19 3 5 - - 29 24
1949 30 23 5 2 ? ? 35 25
1950 20 9 2 1 - - 22 10
Շախտյոր (Ստալինո) 1951 28 15 5 2 6 3[21] 34 17
1952 10 4 1 0 - - 11 4
Ընդամենը կարիերայի ընթացքում 270 160? 34 30-33? 15 20 319 213?
  • Այլ - միջազգային ընկերական հանդիպումներ

Բացի այդ, Պոնոմարյովը մասնակցել է մի շարք միջոցառումների, որոնք հետագայում, տարբեր պատճառներով, չեղարկվել են․

  • 12.07.1940, ԽՍՀՄ առաջնություն, «Լոկոմոտիվ» (ՏԲ) - «Տրակտոր»՝ 0:1, խաղի միակ գնդակի հեղինակ
  • 14.05.1948, ԽՍՀՄ առաջնություն, «Լոկոմոտիվ» (Հար) - «Տորպեդո» (Մ) 1:1, «Տորպեդոյի» միակ գնդակի հեղինակ
  • 05.10.1948, ԽՍՀՄ Գավաթ, 1/4 եզրափակիչ, ՀԿԴԿԱ - «Տորպեդո» (Մ) 4:2, «Տորպեդոյի» գնդակներից մեկի հեղինակ

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կինը՝ Թամարա Հենրիխովնան, դուստրերը՝ Իրինա և Նատալյա։

Կրտսեր եղբայր Վիկտոր (Ծն. 1924) եղել է նաև ֆուտբոլիստ, խաղացել Է ռազմաօդային ուժերում և «Տորպեդոյում» (Մոսկվա)։ Մահացել է 1972 թվականին։

Կինովերսուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 2018 թվականի հունիսի 13-ին՝ ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ, տեղի ունեցավ Ալեքսանդր Պոնոմարյովի հուշատախտակի հանդիսավոր բացումը։ Այն տեղադրված է Մոսկվայում, 2-րդ Պեսչանայա փողոց, 2 կ. 4 հասցեում գտնվող տան վրա, որտեղ նա ապրել է ավելի քան 20 տարի։
  • 2019 թվականի հուլիսի 21-ին «ՎՏԲ-Արենայի» տրիբունաներին շնորհվեցին «Դինամոյի» լեգենդար մարզիչների անունները։ Տրիբուն Ա-ն անվանվել է Ա.Պոնոմարյովի պատվին։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Українська Вікіпедія (укр.) — 2004.
  2. ↑ Грот, 2008, էջ 116
  3. ↑ 3,0 3,1 «Год 1939. Часть 4. На повестке дня». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
  4. ↑ «Прима клуба Федотова». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
  5. ↑ Российский футбол за 100 лет. Энциклопедический справочник. — М.: Грэгори-Пэйдж, 1997. — С. 423—424. — ISBN 5-900493-70-9
  6. ↑ Любимый удар. Отвечают лучшие мастера атаки // Советский спорт (газета). — 8 июня 1946, № 35. — с. 5.
  7. ↑ Новый отряд тренеров // Советский спорт (газета). — 15 марта 1951, № 30. — с. 4.
  8. ↑ Кучеренко О. Царь-Пушка Александра Пономарёва // Футбол. — 1998. — № 17. — С. 12-15.
  9. ↑ Артамонов М. Д. Ваганьково. — М.: Моск. рабочий, 1991. — С. 164.
  10. ↑ «Спортивный некрополь». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  11. ↑ «Александр Пономарёв — лучший кубковый бомбардир Союза». Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 12-ին.
  12. ↑ Березовский В. М. Торпедо (Москва). — М.: Физкультура и спорт, 1974. — С. 128.
  13. ↑ «Внук за деда, сын за отца, друг за друга: на «Олимпийском» наградили бомбардиров Клуба Блохина». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 2-ին.
  14. ↑ Данные приведены на основе «статьи на сайте football.lg.ua». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  15. ↑ По другим данным, забил 2 мяча. См. ФК «Дзержинец»-СТЗ в сезоне 1936
  16. ↑ По разным данным, в игре 1/64 Кубка СССР «Трактор» — «Динамо» (Саратов) (9:1) забил от 6-ти до 9-ти мячей. Протокола матча нет. См. «здесь». Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  17. ↑ Данные А. Вартаняна // «Футбол». — 1994. — № 10. — С. 13. «здесь». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 22-ին. — 16 мячей
  18. ↑ Данные А. Вартаняна // «Футбол». — 1994. — № 16. — с. 10.; «здесь». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ նոյեմբերի 22-ին. — 8 мячей
  19. ↑ См. Березовский В. М. Торпедо (Москва). — М.: Физкультура и спорт, 1974. — С. 83-84.
  20. ↑ 20,0 20,1 Там же.
  21. ↑ Бабешко А. А. Все матчи «Шахтёра» 1946—1955. — Донецк: Лебедь, 1997. — С. 57-58. — ISBN 966-508-140-3

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ясенов Е. Вах, Вах, Пономарь! [бывший футболист ФК «Шахтёр» А. Пономарёв] // Шахтёр. — 2009. — № 11. — С. 62.
  • Хохлюк В. Бомбардиры Украины. — Ровеньки, 2011. — С. 10. — ISBN 978-966-534-344-8
  • Виктор Хохлюк․ Голеадоры. — Луганск: Максим, 2012. — С. 48. — 148 с. — 5000 экз. — ISBN 978-966-15-8934-5
  • Грот Ю. И. 100 лет харьковскому футболу. — Харьков : Золотые страницы, 2008. — 431 с. — ISBN 9789664000854.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ալեքսանդր_Պոնոմարյով_(մարզիչ)&oldid=9454864» էջից