Գումարտակները կրակ են խնդրում (ֆիլմ)
 ռուս.՝ Батальоны просят огня | |
|---|---|
.jpg) | |
| Երկիր |  ԽՍՀՄ |
| Ժանր | ռազմական ֆիլմ |
| Թվական | 1985 |
| Լեզու | ռուսերեն |
| Ռեժիսոր | Վլադիմիր Չեբոտարյով և Ալեքսանդր Բոգոլյուբով |
| Սցենարի հեղինակ | Յուրի Բոնդարև և Ալեքսանդր Բոգոլյուբով |
| Դերակատարներ | Ալեքսանդր Զբրուև, Օլեգ Եֆրեմով, Նիկոլայ Կարաչենցով և Իգոր Սկլյար |
| Օպերատոր | Էլիզբար Կարավաև |
| Երաժշտություն | Անդրեյ Պետրով |
| Կինոընկերություն | Մոսֆիլմ |
| Տևողություն | 280 րոպե |
| IMDb | ID 0088777 |
«Գումարտակները կրակ են խնդրում» (ռուս.՝ «Батальоны просят огня»), խորհրդային հեռուստատեսային ֆիլմ, որը նկարահանել են ռեժիսորներ Վլադիմիր Չեբոտարյովը և Ալեքսանդր Բոգոլյուբովը Յուրի Բոնդարևի համանուն վեպի հիման վրա։ Ֆիլմը նկարահանվել է Հայրենական մեծ պատերազմում խորհրդային ժողովրդի տարած հաղթանակի 40-ամյակի կապակցությամբ։
Ֆիլմն ամբողջությամբ (միայն աննշան շեղումներով) արտացոլում է վեպի բովանդակությունը, ի տարբերություն նախորդ էկրանավորման՝ 1969 թվականի «Ազատագրում» (ռուս.՝ «Освобождение») կինոԷպոպեայի երկրորդ սերիայի («Բեկում», ռուս.՝ «Прорыв»), որը նույնպես նկարահանվել է այդ վեպի հիման վրա և մասամբ է արտացոլում դրա սյուժեն։
Հայտնի է, որ մարտական տեսարանների մեծ մասը նկարահանվել է Ուկրաինական ԽՍՀ Ֆաստովսկի շրջանի Մալոպոլովեցկոե գյուղի մոտակայքում, որտեղ Սոբոտ գետի ափերին կառուցել են նկարահանման հարթակները[1]։
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիլմի սյուժեի հիմքում ընկած է Հայրենական մեծ պատերազմի կարևոր փուլ՝ խորհրդային զորքերի կողմից Դնեպրի անցումը 1943 թվականի ամառ-աշնանային արշավանքի ընթացքում, մասնավորապես՝ իրադարձությունները Կիևի հարավում գտնվող Բուկրինսկիի հենակետում։
85-րդ հրաձգային գնդի երկու գումարտակ՝ մայոր Բուլբանյուկի և կապիտան Մաքսիմովի հրամանատարությամբ, պետք է անցնեն Դնեպր գետը, որպեսզի Դնեպրով քաղաքից (հորինված անուն) հարավ ստեղծեն ռազմահենադաշտ Նովոմիխայլովկա և Բելոխատկա գյուղերի շրջանում, որին հաջորդելու էր դիվիզիայի հետագա հարձակումը. այսպես է դրվել մարտական առաջադրանքը։ Գումարտակներին հրաման է տրվել՝ ամրանալ ռազմահենադաշտում և մարտ սկսել, ապա ազդանշան տալ դիվիզիային՝ «Մենք կրակ ենք խնդրում», ինչից հետո ամբողջ դիվիզիոնային հրետանին հարվածելու էր հակառակորդին, իսկ դիվիզիան որոշակի նախապատրաստությունից հետո անցնելու էր հարձակման։ Գետանցման և մարտն սկսելու հարցերում գումարտակներին պետք է աջակցեր գնդապետ Գուլյաևի հրաձգային գնդի մարտկոցը, որի հրամանատարն էր եղել կապիտան Երմակովը մինչև իր վիրավորվելը։ Սակայն քանի որ Դնեպրի վրայով անցնելու նախորդ անհաջող փորձից հետո մարտկոցում մնացել է ընդամենը երկու հրանոթ, կորուստները լրացնելու համար հրետանային գնդիից դասակ է հատկացվել լեյտենանտ Երոշինի հրամանատարությամբ, որի կազմում կար երկու հրանոթ։
Այսպիսին էր նախնական պլանը։ Սակայն հրամանատարությունը հանկարծ փոխում է հարձակման ամբողջ ծրագիրը՝ դիվիզիային հրամայելով դուրս գալ զբաղեցրած դիրքերից, շարժվել Դնեպրովից դեպի հյուսիս և միանալ վերջերս մարտերում մեծ կորուստներ ունեցած մեկ այլ դիվիզիայի, ապա հյուսիսից հարձակվել քաղաքի վրա։ Արդեն մարտի մեջ մտած գումարտակներին հրամայված է չնահանջել, քանի որ այժմ նրանց գործողությունները շեղող բնույթ են կրում։ Կատարելով հրամանատարության հրամանը՝ դիվիզիայի հրամանատար գնդապետ Իվերզևը շտապ հետ է կանչում բոլոր գնդերը, այդ թվում՝ հրետանին՝ գումարտակները թողնելով առանց կրակային աջակցության և դրանով իսկ դատապարտելով նրանց անխուսափելի մահվան։ Աջ ափին գումարտակներին աջակցելու համար մնում են միայն նույն մարտկոցի երկու հրանոթները, որոնց հրամանատարը նախկինում Երմակովն էր, իսկ նրա վիրավորումից հետո՝ ավագ լեյտենանտ Կոնդրատևը։ Գումարտակներին աջակցելու վերաբերյալ հրամանը մարտկոցին հասնում է շատ ուշ, երբ երկու գումարտակներն էլ արդեն շրջապատված էին։ Այդ ընթացքում նրանք մի քանի անգամ կրակ են խնդրում ազդանշան են տալիս, սակայն կրակային աջակցություն չեն ստանում։
Մարտի առաջին իսկ րոպեներից կորչում է կապը գումարտակների հետ։ Կոնդրատևը տեղեկություններ չունի դրանց գտնվելու վայրի մասին, ինչի պատճառով նա չի կարող կրակ բացել։ Ամբողջ մարտկոցը համբերատար սպասում է գնդի հրամանատար Գուլյաևի հրամանին, որը կտրվի կոորդինատները կապավորներից ստանալուց հետո։ Մինչդեռ գումարտակները շրջապատված են, գերմանացիները ավելի ու ավելի շատ ուժեր են քաշում Նովոմիխայլովկայի շրջան։ Գումարտակներին տրված հրանոթները պայթեցվում են, լեյտենանտ Երոշինը զոհվում է, իսկ կապիտան Երմակովը կենդանի մնացած հրետանավորների հետ գնում է Բուլբանյուկի գումարտակի հրամանատարական կետ՝ պատրաստ ստանձնելու հետևակային ստորաբաժանումներից որևէ մեկի հրամանատարությունը։ Բայց քանի որ գումարտակի հրամանատար Բուլբանյուկը ծանր վիրավորվել է, շտաբի պետ Օռլովը և կապիտան Երմակովը միասին ստանձնում են գումարտակի հրամանատարությունը։ Երբ ակնհայտ է դառնում, որ կրակային աջակցություն չի լինի, և ոչ մի տեղից օգնություն չի ստացվի, երկու հրամանատարներն ու վիրավոր Բուլբանյուկը հասկանում են, որ գումարտակը դատապարտված է։ Երմակովը գնդապետ Գուլյաևի հանձնակատար Ժորկային հրամայում է անցնել բոլոր խրամատները և զինվորներին ասել, որ մեկ ժամ առաջ սկսվել է դիվիզիայի երկար սպասված հարձակումը. տարածելով այդ սուտը՝ Երմակովը ցանկանու էր մինչև վերջ պահել զինվորների հույսը։ Օռլովը մի խումբ մարտիկների հետ մեկնում է պաշտպանության եզր՝ հետ մղելու գերմանական տանկերի հարձակումը գումարտակի դիրքի վրա։ Բայց տանկերին հաջողվում է առաջ շարժվել, Իսկ Օռլովն իր հետ գնացած բոլոր մարտիկների հետ զոհվում է։ Այնուհետև Երմակովը որոշում է դուրս գալ շրջապատումից՝ ամբողջ գումարտակից մնացած երկու տասնյակ մարդկանց հետ։ Այդ ժամանակ Բուլբանյուկը, հասկանալով, որ իր գումարտակն դատապարտված է անխուսափելի ոչնչացման, իսկ իր վերքն էլ մահացու է, ինքնասպան է լինում։
Մարտկոցի հրամանատար Կոնդրատևը, հոգնելով հրամանին սպասելուց, գնդապետ Գուլյաևին խնդրում է թույլ տալ կրակ բացել գումարտակների հին կոորդինատներով։ Սկզբում Գուլյաևը թույլ չի տալիս, քանի որ եթե կոորդինատները փոխված լինեին, ապա մարտկոցի կրակը կարող էր ոչնչացնել յուրայիններին։ Բայց միևնույն ժամանակ և՛ նա, և՛ Կոնդրատևը հասկանում են, որ հետագա ձգձգումը կարող է արժենալ գումարտակի վերջին ողջ մնացած մարտիկների կյանքը։ Կոնդրատևը պատրաստ է ամբողջ պատասխանատվությունը վերցնել իր վրա և կրակ բացել առանց հրամանի, բայց վերջին պահին Գուլյաևը, այնուամենայնիվ, տալիս է այդ հրամանը։ Մարտկոցը կրակում է հին կոորդինատներով և օգնում է Մաքսիմովի գումարտակին Բելոխատկայի մոտ։ Բուլբանյուկի գումարտակից մնացել են միայն չորս զինվոր և կապիտան Երմակովը, որը, այնուամենայնիվ, վերջին փրկվածներին հասցնում է Դնեպրի ափ։ Կոնդրատևի մարտկոցը, կրակ բացելով գումարտակներին աջակցելու համար, բացահայտում է իր տեղը թշնամու համար և ոչնչացվում գերմանական հրետանու կողմից, իսկ Կոնդրատևը վիրավորվում է և ուղարկվում հիվանդանոց։
Գունդ վերադառնալուց անմիջապես հետո Երմակովը ներկայանում է գնդապետ Գուլյաևին, որն այլևս հույս չուներ նրան կենդանի տեսնել, և պահանջում է իրեն տանել դիվիզիայի հրամանատար Իվերզևի մոտ։ Հասնելով հրամանատարի մոտ՝ Երմակովը նրան մեղադրում է երկու գումարտակի ոչնչացման համար և նրան անվանում «չորսիրտ», որին այլևս չի կարող «համարել մարդ և սպա»։ Կոչումով ավագին վիրավորելու համար Երմակովին ձերբակալում են, բայց նա, այնուամենայնիվ, չի հայտնվում տրիբունալի առաջ։ Դնեպրովի հաջող գրավումից հետո գնդապետ Իվերզևը, որն անձամբ էր առաջնորդել մարդկանց հարձակման, վիրավորվել էր և իր մաշկի վրա զգացել, թե ինչ է նշանակում մարտում գումարտակ ղեկավարել, ներում է Երմակովին և նույնիսկ նրան ընդգրկում պարգևի ներկայացվողների ցուցակում, ինչպես և զոհված Բուլբանյուկին և Օռլովին։ Երմակովը վերադառնում է կալանքի վայրից և գետանցման ժամանակ հանդիպում է իր սիրելիին՝ բուժքույր Շուրային Կոնդրատևի մարտկոցից։ Նրանք լուռ քայլում են Դնեպրի վրայով անցնող կամրջով։
Դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ալեքսանդր Զբրուև – մարտկոցի հրամանատար կապիտան Բորիս Երմակով
- Օլեգ Եֆրեմով – գնդի հրամանատար գնդապետ Վասիլի Մատվեևիչ Գուլյաև
- Ալեքսանդր Գալիբին – մարտկոցի հրամանատար ավագ լեյտենանտ Սերգեյ Կոնդրատև
- Վադիմ Սպիրիդոնով – դիվիզիայի հրամանատար գնդապետ Վլադիմիր Պետրովիչ Իվերզև
- Իգոր Սկլյար – Գուլյաևի հանձնակատար ավագ սերժանտ Ժորկա Վիտկովսկի
- Նիկոլայ Կարաչենցով – ավագ լեյտենանտ Օռլով
- Ելենա Պոպովա – բուժքույր Շուրա
- Վլադիմիր Կաշպուր – գումարտակի հրամանատար մայոր Բուլբանյուկ
- Վյաչեսլավ Բարանով – լեյտենանտ Երոշին
- Բորիսլավ Բրոնդուկով – ավագ Ցիգիչկո
- Ալեքսանդր Ֆեկլիստով – սերժանտ Ելյուտին
- Ալեքսանդր Աբրամով – շարքային Սկլյար
- Վադիմ Անդրեև – շարքային Դերևյանկո
- Վլադիմիր Սկլյարով – շարքային Բոբկով
- Եվգենի Պաշին – շարքային Լուզանչիկով
- Ալեքսանդր Պանկրատով-Չոռնի – մայոր-ինտենդանտ
- Յուրի Դուբրովին – երկաթուղային կայարանի պետ մայոր Պերով
- Գենադի Ֆրոլով – գնդապետ Եվգենի Սեմյոնովիչ Ալեքսեև, դիվիզիայի հրամանատարի տեղակալ քաղաքական հարցերի գծով
- Վիկտոր Չեբոտարյով – մայոր Դենիսով
- Միխայիլ Մոկեև – լեյտենանտ Կատկով
- Գենադի Կորոլկով – մայոր Սեմինին
- Վիկտոր Միրոշնիչենկո – դիվիզիայի հրետանու պետ
- Լարիսա Բոբենկո – տնակի տիրուհի
- Լյուդմիլա Ստոյանովա – Լիդիա Անդրեևնա Իվերզևա, գնդապետ Իվերզևի կինը
- Յարոսլավ Բարիշև
- Օլեգ Բուդանկով
- Լես Սերդյուկ – գնդացրորդ
- Վլադիմիր Տալաշկո – 1-ին գումարտակի հրամանատար Ստրելցով
- Իվան Մատվեև – զինվոր
- Յուրի Միսենկով – վլասովեց
- Նիկոլայ Սեկտիմենկո – էպիզոդ
Նկարահանող խումբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ռեժիսորներ՝ Վլադիմիր Չեբոտարյով, Ալեքսանդր Բոգոլյուբով
- Սցենարի հեղինակներ՝ Յուրի Բոնդարև, Ալեքսանդր Բոգոլյուբով
- Օպերատորներ՝ Էլիզբար Կարավաև, Ռոման Վեսելեր
- Բեմադրող նկարիչներ՝ Նիկոլայ Սաուշին, Անատոլի Բուրդո
- Կոմպոզիտոր՝ Անդրեյ Պետրով
- Երգերի տեքստի հեղինակ՝ Միխայիլ Մատուսովսկի
- Երգերի կատարող՝ Նիկոլայ Կարաչենցով
- Հնչյունային ռեժիսոր՝ Մարկ Բրոնշտեյն
- Կինեմատոգրաֆիայի պետական սիմֆոնիկ նվագախումբ
- Դիրիժոր՝ Սերգեյ Սկրիպկա
- Մոնտաժող՝ Եվգենիա Անդրեևնա
- Ռազմական խորհրդատու՝ Անատոլի Իվանովիչ Կիրիլով, տանկային զորքերի գեներալ-լեյտենանտ
Տարբերություններ վեպից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ֆիլմում Ելյուտինը՝ Կոնդրատևի մարտկոցի հրանոթի հրամանատարը, խաղաղության տարիներին մասնագիտությամբ նկարիչ է եղել, պատերազմի ժամանակ էլ անընդհատ նկարում է. նա գաղտնի սիրահարված է բուժքույր Շուրային և դա խոստովանում է նրան մահվանից առաջ։ Գրքում Ելյուտինը նախապատերազմյան մասնագիտությամբ ժամացույցի վարպետ է եղել, որն անընդհատ ժամացույց է վերանորոգում, իսկ ռազմաճակատում նա պարզապես հրանոթի նշանառու է, մինչդեռ հրանոթի հրամանատարը սերժանտ Կրավչուկն է, որը ֆիլմում չկա, և վեպում հենց նա է սիրում Շուրային և խոստովանում է նրան նույնանման իրավիճակում։
- Ֆիլմում ավելացվել է մի դրվագ. վիրավոր Ելյուտինին (Կրավչուկին) պատրաստվում են Դնեպրի վրայով անցկացնել լաստով. երբ վերջինս դեռ չի հեռացել ափից, շարքային Լուզանչիկովը դրա վրա գտնվող զինվորներին փոխանցում է Ելյուտինի նկարներով թղթապանակը, իսկ լաստանավի անցնելու ժամանակ հարվածում է գերմանական արկը. ճշգրիտ հարված, և ոչ Ելյուտինը, ոչ էլ նրա նկարներն այլևս չկան։ Վեպում Կրավչուկի հետագա ճակատագրի մասին ոչինչ հայտնի չէ, իսկ Ելյուտինը զոհվում է հրանոթի մոտ։
- Վեպի սկզբնական տարբերակում Երմակովը ներկայացվել է ռազմական տրիբունալի՝ դրանից բխող բոլոր հետևանքներով, սակայն հետագայում Բոնդարևը հակամարտության այս լուծումը փոխարինել է ավելի երջանիկ հանգուցալուծմամբ։ Վեպի վերջնական տարբերակն էլ հիմք է դարձել ֆիլմի սցենարի համար։
Ֆիլմի վերականգնում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2020 թվականին Պետհեռուստառադիոֆոնդը «Մոսֆիլմ» կինոստուդիայի հետ համատեղ կատարել է ֆիլմի թվային վերականգնում Հայրենական մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 75-ամյակի առթիվ։ Վերականգնված տարբերակի պրեմիերան կայացել է մայիսի 9-ին «Ռոսիա 1» հեռուստաալիքով[2]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Зірка екрану, або Малополовецьке в світлі софітів» (ուկրաիներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ «Канал «Россия» подготовил особую программу к 75-летию Великой Победы» (ռուսերեն). // ВГТРК. 2020 թ․ մայիսի 4. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 11-ին.
|
