Մալայզիայի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մալայզիայի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Ասիայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՄալայզիա Խմբագրել Wikidata
ՎայրՄալայզիա Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ314 500 279 043,81 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ9951 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
ՀՆԱ (ԳՀ)933 277 659 021 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ29 511,443 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ4,2±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Ընդհանուր պահուստներ102 446 599 680 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Գնաճի մակարդակ1,8±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata

Մալայզիայի տնտեսություն ՀՆԱ-ով հինգերորդն է Հարավարևելյան Ասիայում և 36-րդն է աշխարհում[1]։ 2018 թվականին Մալայզիայի աշխատանքի արտադրողականությունը չափվել է մեկ աշխատողի համար 55,360 ին դոլարով, որը երրորդ ամենաբարձրն է ASEAN-ում[2]։ 2021 թվականի Համաշխարհային մրցունակության զեկույցը Մալայզիայի տնտեսությունը դասել է աշխարհի ամենամրցունակ երկրների շարքը[3]։

Մալայզիացիները վայելում են համեմատաբար հարուստ ապրելակերպ՝ համեմատած Հարավարևելյան Ասիայի իրենց հարևան երկրներից շատերի հետ։ Դա պայմանավորված է արտահանմանն ուղղված արագ զարգացող տնտեսությամբ, համեմատաբար ցածր ազգային եկամտահարկով, տեղական սննդի և տրանսպորտի համար մատչելի վառելիքով, ինչպես նաև ամբողջությամբ սուբսիդավորվող մեկ վճարող հանրային առողջապահական համակարգով։ Մալայզիան ունի նոր արդյունաբերական շուկայական տնտեսություն, որը համեմատաբար բաց է և ուղղված է պետությանը[4][5]։ Մալայզիայի տնտեսությունը շատ ուժեղ և դիվերսիֆիկացված է, բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքի արտահանման արժեքը 2020 թվականին կազմում է 92,1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, որը երկրորդն է «ASEAN»-ում[6]։ Մալայզիան արտահանում է արմավենու յուղի արտադրանքի ծավալով և արժեքով երկրորդը աշխարհում՝ Ինդոնեզիայից հետո[7]։

Ընդհանուր բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայում զարգացած է գյուղատնտեսությունը։ Շոգ, խոնավ կլիման թույլ է տալիս մշակել բազմաթիվ կուլտուրաներ՝ կաուչկատու բույսեր, արմավենիներ (յուղի համար), մրգեր։ Կա մուտք դեպի ծով, որը թույլ է տալիս ձուկ և ծովամթերք որսալ։ Արևադարձային, անձրևային անտառները փայտի հսկայական պաշար ունեն։

Մալայզիան հարուստ է նաև հանքային պաշարներով՝ նավթ (հիշենք աշխարհահռչակ« Petronas» նավթային ընկերությունը, որը կառուցել է լեգենդար երկվորյակ աշտարակները), բնական գազ, երկաթի և անագի հանքաքարեր։ Մալայզիայի եկամտի երկրորդ կարևոր աղբյուրը արդյունաբերությունն է․ թեթև արդյունաբերության և էլեկտրոնիկայի արտադրություն և հավաքում։ Բարձրորակ, բայց էժան աշխատուժով Մալայզիան դարձել է «հավաքման խանութ» բազմաթիվ ընկերությունների՝ հիմնականում ճապոնականների համար։

Զբոսաշրջությունը վերջերս սկսել է մեծ թափ հավաքել Մալայզիայում։ Շատերը ցանկանում են այցելել Կուալա Լումպուր՝ գեղեցիկ և մաքուր ժամանակակից քաղաք, ինչպես նաև բազմաթիվ բնական պարկեր։ Զբոսաշրջությունը Մալայզիայում այնքան զարգացած չէ, որքան հարևան Թաիլանդում կամ Սինգապուրում, բայց մոտ ապագայում մալայական զբոսաշրջությունը միայն կբարելավվի։

Կարևոր գործոն է ՀՆԱ-ի ոլորտային կառուցվածքը։ Մալայզիայում գյուղատնտեսությանը բաժին է ընկնում ՀՆԱ-ի 7,3%-ը, արդյունաբերությանը` 33,5%-ը, իսկ ծառայություններինը՝ ՀՆԱ-ի 59,1%-ը։ Երկրի բնակչությունը «ցրված է» արտադրության ոլորտներում ավելի բարձր տվյալներին ուղիղ համամասնությամբ՝ արդյունաբերություն՝ 27%, գյուղատնտեսություն + անտառտնտեսություն + ձկնորսություն՝ 16%, զբոսաշրջություն և տեղական առևտուր՝ 17%, ծառայություններ՝ 15%, կառավարություն (մարմին ) - 10%, շինարարություն - 9%։

Մալայզիայի հիմնական տնտեսական ցուցանիշները.

ՀՆԱ՝ 209 մլրդ դոլար (2005 թվական),ՀՆԱ-ի աճ՝ 7,4% (2004 թվական) Երկրի տեղը ՀՆԱ-ով աշխարհում՝ 33-րդ Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ՝ $11,160 (2005 թվական) Գնաճ՝ 3,5% (2005 թվական)

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի տնտեսական պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լինելով Մալակկայի նեղուցը վերահսկող երեք երկրներից մեկը՝ միջազգային առևտուրը շատ կարևոր դեր է խաղում Մալայզիայի տնտեսության մեջ։ Ժամանակին այն աշխարհում անագի, կաուչուկի և արմավենու յուղի ամենամեծ արտադրողն էր[8]։ Արտադրությունը մեծ ազդեցություն ունի երկրի տնտեսության վրա, որը կազմում է ՀՆԱ-ի ավելի քան 40%-ը.[9]:

1970-ականներին Մալայզիան սկսեց ընդօրինակել ասիական չորս վագրերի տնտեսությունները (Հոնկոնգ, Սինգապուր, Հարավային Կորեա և Թայվան) և պարտավորվեց անցնել հանքարդյունաբերության և գյուղատնտեսության վրա կախվածությունից դեպի տնտեսություն, որն ավելի շատ կախված է արտադրությունից։ 1970-ականներին Մալայզիայի տնտեսությունը, որը հիմնականում հիմնված էր հանքարդյունաբերության և գյուղատնտեսության վրա, սկսեց անցում դեպի ավելի բազմաճյուղ տնտեսություն։ 1980-ականներից ի վեր արդյունաբերական հատվածը գլխավորել է Մալայզիայի աճը։ Դրանում մեծ դեր են խաղացել ներդրումների բարձր մակարդակը։ Ճապոնական ներդրումների շնորհիվ ծանր արդյունաբերությունը ծաղկեց և մի քանի տարիների ընթացքում Մալայզիայի արտահանումը դարձավ երկրի առաջնային աճի շարժիչը։ Մալայզիան 1980-ականներին և 1990-ականներին հետևողականորեն գրանցեց ՀՆԱ-ի ավելի քան 7% աճ, ցածր գնաճի հետ մեկտեղ։

1991 թվականին Մալայզիայի նախկին վարչապետ Թուն Դոկտոր Մահաթիրը ուրվագծեց իր ծրագիրը՝ 2020 տեսլականը, որում Մալայզիան մինչև 2020 թվականը կդառնա ինքնաբավ արդյունաբերական երկիր[10]։ Կառավարության նախարար Թան Շրի Նոր Մոհամեդն ասաց, որ Մալայզիան կարող է զարգացած երկրի կարգավիճակ ձեռք բերել 2018 թվականին, եթե երկրի աճը մնա կայուն կամ աճի[11]։

Մալայզիան տնտեսական բում ապրեց և արագ զարգացավ 20-րդ դարի վերջին և 2014 թվականին մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ն (անվանական) կազմում էր 11,062,043 ԱՄՆ դոլար և համարվում է նոր արդյունաբերական երկիր[12][13][14]։ 2009 թվականին ՀՆԱ-ն կազմում էր 383,6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ 2014 թվականի գումարի մոտ կեսը, իսկ մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն՝ 8,100 ԱՄՆ դոլար, 2014 թվականի գումարի մոտ մեկ երրորդը[15]։

2014 թվականին Կառավարության կողմից իրականացված տնային տնտեսությունների եկամուտների հետազոտությունը ցույց տվեց, որ Մալայզիայում կա 7 միլիոն տնային տնտեսություն՝ յուրաքանչյուր ընտանիքում միջինը 4,3 անդամով։ Մալայզիայի տնային տնտեսությունների միջին եկամուտն աճել է 18%-ով և կազմել ամսական 5900 ռինգ՝ 2012 թվականի 5000 RM-ի համեմատ։

«HSBC»-ի 2012 թվականի զեկույցի համաձայն, Մալայզիան մինչև 2050 թվականը կդառնա աշխարհի 21-րդ խոշորագույն տնտեսությունը՝ ՀՆԱ-ով 1,2 տրիլիոն դոլար (2000 դոլար) և մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ով 29,247 դոլար (2000 դոլար)։ Զեկույցում ասվում է նաև, որ «Էլեկտրոնային սարքավորումների, նավթի և հեղուկ բնական գազի արտադրողը մեկ շնչին ընկնող եկամտի զգալի աճ կունենա։ Մալայզիայի կյանքի տևողությունը, դպրոցական կրթության համեմատաբար բարձր մակարդակը և միջինից բարձր ծնելիության մակարդակը կօգնեն նրա արագ ընդլայնմանը»։ «Credit Suisse»-ի գործադիր տնօրեն Վիկտոր Շվեցն ասել է, որ «Մալայզիան ունի բոլոր անհրաժեշտ բաղադրիչները զարգացած երկիր դառնալու համար»[16]։

2020 թվականի սկզբին Մալայզիայի տնտեսությունը լրջորեն տուժեց «COVID-19» համաճարակից, որն ի վերջո ընդլայնվեց դեպի մնացած աշխարհ՝ առաջացնելով երկրում տնտեսական անջատում և անկում, որը վատթարագույնն էր 2008 թվականից ի վեր։ 2020 թվականին դեկտեմբերի սկզբին համաճարակի ժամանակ «Fitch Ratings»-ը իջեցրեց երկրի վարկանիշը A−-ից մինչև BBB+։ Ոմանք, օրինակ՝ Հու Կե Պինգը Քինգսլիի ռազմավարական ինստիտուտում, ենթադրեցին, որ դա պայմանավորված է նոր կառավարության և վարկանիշային գործակալության միջև հաղորդակցության բացակայությամբ։ Մյուսները, ինչպիսիք են Կարմելո Ֆերլիտոն, Շուկայական կրթության կենտրոնից, ասաց, որ դա կարող է պահանջել ավելի էական բան, քանի որ վերջին բյուջեն չունի վերականգնման ռազմավարություն, ինչպես նաև լուծելու քաղաքական լարվածությունը, ինչպես նաև Շան Սաիդը «Juwai IQI»-ում առաջարկել է, որ Գործակալությունը կորցրել էր իր արդիականությունը, քանի որ վերլուծությունը գտնվում էր «կորի հետևում»։ Այնուամենայնիվ, COVID-19 անկումը երկրում ավարտվեց մինչև 2022 թվականի ապրիլի 1-ը, քանի որ «COVID-19 Omicron» վարակի մակարդակը շարունակում էր ընկնել էնդեմիկ փուլից առաջ։

Տնտեսական քաղաքականություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրամավարկային քաղաքականության[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիական ռինգգիտը միջազգայնացված արժույթ էր, որն ազատ առևտուր էր իրականացնում ամբողջ աշխարհում։ Ճգնաժամից անմիջապես առաջ ռինգգիտը վաճառվում էր RM2,50 դոլարով։ Սպեկուլյատիվ գործողությունների պատճառով ռինգգիտը մի քանի շաբաթվա ընթացքում ընկավ մինչև 4,10 RM4,10 դոլարի դիմաց։ Վարչապետ Մահաթիր Մոհամադը որոշել է կապիտալի վերահսկողություն սահմանել՝ բաց շուկայում ռինգգիտի արտահոսքը կանխելու համար։ Ռինգգիտը դարձավ ոչ միջազգայնացված, և ճանապարհորդը պետք է հայտարարեր Կենտրոնական բանկին, եթե երկրից դուրս է բերում ավելի քան 10,000 RM, իսկ ինքը ռինգգիտը ԱՄՆ դոլարի դիմաց 3,80 RM էր։ Ֆիքսված փոխարժեքը լքվեց՝ հօգուտ լողացող փոխարժեքի 2005 թվականի հուլիսին, մի քանի ժամ անց, երբ Չինաստանը հայտարարեց նույն քայլը[17]։ Այս պահին ռինգգիտը դեռ միջազգայնացված չէր։ Ռինգգիտը շարունակեց ամրապնդվել մինչև 3,18 դոլարի դիմաց մինչև 2008 թվականի մարտին և արժևորվել մինչև 2,94 դոլարի դիմաց 2011 թվականի մայիսին։ Այնուամենայնիվ, կառավարությունը շարունակում է չմիջազգայնացնել ռինգգիտը։ Կառավարությունը հայտարարեց, որ ռինգգիտը կմիջազգայնացվի, երբ այն պատրաստ լինի[18]։

«Bank Negara Malaysia-»ն առայժմ օգտագործում է տոկոսադրույքների թիրախավորում։ Գիշերային քաղաքականության տոկոսադրույքը (OPR) նրանց քաղաքականության գործիքն է և օգտագործվում է միջբանկային կարճաժամկետ տոկոսադրույքները ուղղորդելու համար, որոնք, մտածում են, կազդեն գնաճի և տնտեսական աճի վրա։

Դրական գործողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թուն Աբդուլ Ռազակը, որն այն ժամանակ վարչապետն էր, իրականացրեց դրական գործողությունների քաղաքականությունը, որը կոչվում էր Նոր տնտեսական քաղաքականություն (ՆԷՊ) 1969 թվականի մայիսի 13-ի միջադեպից անմիջապես հետո[19]։ Մինչ այդ, մալայացիների շրջանում աղքատության մակարդակը չափազանց բարձր էր (65%), ինչպես նաև դժգոհությունը ռասաների միջև, հատկապես չինացիների նկատմամբ, որոնք այդ ժամանակ վերահսկում էին տնտեսության 74%-ը[20][21]։ ՆԷՊ-ի միջոցով Բումիպուտերասի մեծամասնությանը տրվել են առաջնահերթություն և հատուկ արտոնություններ բնակարանային մշակումների, կրթաթոշակների ընդունման և նաև հրապարակային ցուցակված ընկերությունների սեփականության իրավունքի հարցում։

Մալայզիայի նոր տնտեսական քաղաքականությունը ստեղծվել է 1971 թվականին՝ նպատակ ունենալով մալայացիներին բերել Մալայզիայի տնտեսության 30% մասնաբաժինը և վերացնել աղքատությունը մալայացիների շրջանում՝ հիմնականում Բումիպուտերասի կողմից ձեռնարկությունների սեփականությունը խթանելու միջոցով։ Ծրագրի ընդունումից 40 տարի անց, Բումիպուտերասիի բաժնետոմսերի սեփականությունը 2010 թվականին աճել է մինչև 23%՝ 167,7 միլիարդ RM արժողությամբ՝ 1970 թվականի 2,4%-ի դիմաց։

ՆէՊ-ին մեղադրում էին օլիգարխիա ստեղծելու և «սուբսիդավորման մտածելակերպ» ստեղծելու մեջ[22]։ Քաղաքական կուսակցությունները, ինչպիսիք են «Parti Keadilan Rakyat»-ը և «Democratic Action Party»-ն, առաջարկեցին նոր քաղաքականություն, որը հավասար կլինի յուրաքանչյուր մալայզիացու համար՝ անկախ ռասայից[23]։ Երբ 2008-ին Պենանգ նահանգում ընտրվեց Դեմոկրատական ​​գործողությունների կուսակցությունը, նա հայտարարեց, որ կվերացնի ՆԷՊ-ը, պնդելով, որ այն «... ծնում է նեպոտիզմ, կոռուպցիա և համակարգային անարդյունավետություն»[24]։

Նոր Հարավային Ուելսի համալսարանի տնտեսագիտության պրոֆեսոր Վոլֆգանգ Կասպերը և ժամանակին Մալայզիայի ֆինանսների նախարարության խորհրդականը քննադատել է ՆԷՊ-ը, ասելով, որ «ՆԷՊ-ի թերթիկները մալայացիներին դարձնում են ծույլ, կոռումպացված և գլխապտույտ։ Ամենասարսափելին այն է, դա նրանց աղքատ է պահում»։ Նա նաև քննադատեց Դաշնային կառավարությանը, որը տրամադրում է դրամական միջոցներ և ֆինանսական օգնություն՝ կրթության հավասար հասանելիություն ապահովելու փոխարեն, որպեսզի օգնի մարգինալացված աղքատներին բարձրացնել իրենց եկամտի կարգավիճակը։

2009 թվականի ապրիլի 21-ին վարչապետ Նաջիբ Թուն Ռազակը հայտարարեց 27 ծառայությունների ենթաոլորտի ազատականացման մասին՝ վերացնելով 30% բումիպուտերայի պահանջը։ Այս քայլը դիտվեց որպես կառավարության ջանքեր՝ ուղղված տնտեսության սպասարկման ոլորտում ներդրումների ավելացմանը։ Ըստ վարչապետի, տնտեսության էլի շատ ոլորտներ կազատականացվեն[22]։

2009 թվականի հունիսի 30-ին վարչապետը հայտարարեց ազատագրման հետագա քայլերի մասին, ներառյալ Bumiputera-ի բաժնետոմսերի քվոտաները և չեղյալ համարեց Օտարերկրյա ներդրումների կոմիտեի ուղեցույցները, որը պատասխանատու էր մալազիական ընկերությունների օտարերկրյա բաժնետոմսերի մոնիտորինգի համար։ Այնուամենայնիվ, ցանկացած մալազիական ընկերություն, որը ցանկանում է ցուցակագրվել Մալայզիայում, դեռ պետք է առաջարկի հանրային բաժնետոմսերի 50 տոկոսը Bumiputera ներդրողներին[25]։

Սուբսիդիաներ և գների վերահսկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի կառավարությունը սուբսիդավորում և վերահսկում է շատ հիմնական ապրանքների գները՝ գները ցածր պահելու համար։ Այնպիսի ապրանքների գները, ինչպիսիք են արմավենու յուղը, ճաշ պատրաստելու յուղը, բենզինը, ալյուրը, հացը, բրինձը և առաջին անհրաժեշտության այլ ապրանքներ, պահպանվել են շուկայական գների տակ՝ ապրելու ծախսերը ցածր պահելու համար[26]։ 2009 թվականի դրությամբ պետական ​​ծախսերի 22 տոկոսը կազմում էին սուբսիդիաները, ընդ որում միայն բենզինի սուբսիդիաները կազմում էին 12 տոկոսը[27]։

2010 թվականից կառավարությունը աստիճանաբար բարեփոխում է Մալայզիայի սուբսիդավորման համակարգը՝ վառելիքի և շաքարավազի սուբսիդիաների մի շարք կրճատումների միջոցով՝ բարելավելու կառավարության ֆինանսները և բարելավելու տնտեսական արդյունավետությունը։ Արդյունքում՝ 2014 թվականի դեկտեմբերին կառավարությունը պաշտոնապես դադարեցրեց վառելիքի բոլոր սուբսիդիաները և կիրառեց «կառավարվող լողացող» համակարգը[28]՝ օգտվելով նավթի այն ժամանակվա ցածր գներից՝ պոտենցիալ խնայելով կառավարությանը գրեթե 20 միլիարդ ռինգգիտ (5,97 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) տարեկան[29]։

Սուվերեն հարստության հիմնադրամներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կառավարությունը տիրապետում և շահագործում է մի քանի սուվերեն հարստության հիմնադրամներ, որոնք ներդրումներ են կատարում ինչպես տեղական ընկերություններում, այնպես էլ արտասահմանյան ընկերություններում։ Նման հիմնադրամներից մեկը «Khazanah Nasional Berhad»-ն է, որը ստեղծվել է 1993 թվականին և 2013 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ ունի 41 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ակտիվներ[30][31]։ Հիմնադրամը ներդրումներ է կատարում Մալայզիայի խոշոր ընկերություններում, ինչպիսիք են «CIMB»-ը բանկային ոլորտում, «UEM Group»-ը՝ շինարարության ոլորտում, «Telekom Malaysia»-ն և «Axiata»-ն՝ կապի ոլորտում, «Malaysia Airports»-ը և «Malaysia Airlines»-ը՝ օդատիեզերական ոլորտում, ինչպես նաև «Tenaga Nasional»-ը՝ էներգետիկայի հատված[32]։ Մեկ այլ հիմնադրամ, որը պատկանում է Մալայզիայի կառավարությանը, «Employees Provident Fund»-ն է, որը կենսաթոշակային հիմնադրամ է, որը 2014 թվականի մարտի 31-ի դրությամբ ունի 597 միլիարդ RM ակտիվների չափ (184 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)[33]՝ դարձնելով այն չորրորդ խոշոր կենսաթոշակային հիմնադրամն Ասիայում և յոթերորդը աշխարհում[34]։ Ինչպես «Khazanah Nasional»-ը, ԵՀՀ-ն ներդրումներ է կատարում և երբեմն ունի մի քանի խոշոր ընկերություններ Մալայզիայում, ինչպիսին է «RHB Bank»-ը[35]։ ԵՀՀ ներդրումները դիվերսիֆիկացված են մի շարք ոլորտներում, սակայն դրանց ներդրումների գրեթե 40%-ը բաժին է ընկնում ծառայությունների ոլորտում[36]։

«Permodalan Nasional Berhad»-ը մեկ այլ խոշոր հիմնադրամի կառավարիչ է, որը վերահսկվում է Մալայզիայի կառավարության կողմից։ Այն առաջարկում է կապիտալի երաշխավորված փոխադարձ հիմնադրամներ, ինչպիսիք են «Amanah Saham Bumiputera»-ն և «Amanah Saham Wawasan 2020»-ը, որոնք բաց են միայն մալայզիական, իսկ որոշ դեպքերում՝ «Bumiputeras»-ի համար[37]։

Կառավարության ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած դաշնային կառավարությունը խթանում է մասնավոր ձեռնարկատիրությունը և սեփականության իրավունքը տնտեսության մեջ, այնուամենայնիվ երկրի տնտեսական ուղղությունը մեծապես ղեկավարվում է կառավարության կողմից՝ անկախությունից ի վեր հինգ տարվա զարգացման ծրագրերի միջոցով։ Տնտեսությունը նույնպես ենթարկվում է կառավարության ազդեցությանը այնպիսի գործակալությունների միջոցով, ինչպիսիք են Տնտեսական պլանավորման միավորը և կառավարության հետ կապված հարստության հիմնադրամները, ինչպիսիք են «Khazanah Nasional Berhad»-ը, «Employees Provident Fund»-ը և «Permodalan Nasional Berhad»-ը։

Կառավարության զարգացման ծրագրերը, որոնք կոչվում են Մալայզիայի պլան, ներկայումս Մալայզիայի տասներորդ պլանը, սկսվել են 1950 թվականին՝ բրիտանական գաղութատիրության ժամանակ[38]։ Ծրագրերը հիմնականում կենտրոնացած էին տնտեսության աճի արագացման շուրջ՝ ընտրովի ներդրումներ կատարելով ընտրովի հատվածներում և կառուցելով ենթակառուցվածքներ՝ այդ ոլորտներին աջակցելու համար[38]։ Օրինակ, ներկայիս ազգային ծրագրում երեք ոլորտները՝ գյուղատնտեսությունը, արտադրությունը և ծառայությունները, կարժանանան հատուկ ուշադրության՝ համապատասխան ոլորտներում բարձր ավելացված արժեքով գործունեության անցումը խթանելու համար[39]։

Կառավարության հետ կապված ներդրումային միջոցները, ինչպիսիք են «Khazanah Nasional Berhad»-ը, «Employees Provident Fund»-ը և «Permodalan Nasional Berhad»-ը, ներդրումներ են կատարում Մալայզիայի տնտեսության հիմնական ոլորտներում և երբեմն սեփականատերեր են խոշոր ընկերություններում։

Տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս 1980–2021 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (ԱՄՀ անձնակազմի գնահատականներով 2022–2027 թվականներին)։ 5%-ից ցածր գնաճը կանաչ գույնով է։

Տարի ՀՆԱ

(Բիլլի մեջ։ ԱՄՆ դոլար PPP)

ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով

(ԱՄՆ դոլար ՊՄԳ-ով)

ՀՆԱ

(Բիլլի մեջ. ԱՄՆ դոլար անվանական)

ՀՆԱ մեկ շնչի հաշվով

(ԱՄՆ դոլար անվանական)

ՀՆԱ-ի աճ

(իրական)

Գնաճի մակարդակը

(տոկոսով)

Գործազրկություն

(տոկոսով)

Պետական ​​պարտքը

(ՀՆԱ-ի տոկոսով)

1980 46.3 3,337.8 26.8 1,927.0 7.4% negative increase6.7% հ/հ հ/հ
1981 54.3 3,813.0 27.3 Decrease1,920.1 6.9% negative increase9.7% հ/հ հ/հ
1982 61.0 4,182.4 29.3 2,006.5 5.9% negative increase5.8% հ/հ հ/հ
1983 67.4 4,505.6 32.7 2,189.6 6.3% 3.7% հ/հ հ/հ
1984 75.2 4,908.0 37.1 2,419.5 7.8% 3.9% հ/հ հ/հ
1985 76.9 Decrease4,862.0 Decrease34.1 Decrease2,154.5 Decrease-0.9% 2.6% 6.9% հ/հ
1986 79.4 4,883.2 Decrease30.3 Decrease1,864.0 1.2% 0.4% negative increase8.3% հ/հ
1987 85.7 5,139.6 34.5 2,070.0 5.4% 0.7% positive decrease8.2% հ/հ
1988 97.6 5,708.0 37.8 2,213.9 9.9% 0.3% positive decrease8.1% հ/հ
1989 110.6 6,316.4 41.7 2,380.5 9.1% 2.6% positive decrease6.7% հ/հ
1990 125.1 6,846.2 47.2 2,585.8 9.0% 3.0% positive decrease5.1% 74.1%
1991 141.6 7,636.5 53.5 2,885.1 9.5% 4.3% positive decrease4.3% positive decrease67.3%
1992 157.7 8,272.5 64.5 3,380.2 8.9% 4.8% positive decrease3.7% positive decrease59.1%
1993 177.5 9,053.0 72.9 3,717.4 9.9% 3.5% positive decrease3.0% positive decrease51.1%
1994 197.9 9,827.3 81.1 4,028.4 9.2% 3.7% positive decrease2.9% positive decrease43.7%
1995 222.0 10,731.8 96.6 4,672.1 9.8% 3.5% negative increase3.1% positive decrease38.2%
1996 248.6 11,715.0 109.9 5,176.3 10.0% 3.5% positive decrease2.5% positive decrease32.8%
1997 271.4 12,469.0 Decrease108.8 Decrease4,997.0 7.3% 2.7% positive decrease2.4% positive decrease29.6%
1998 Decrease254.3 Decrease11,386.4 Decrease78.6 Decrease3,520.9 Decrease-7.4% negative increase5.3% negative increase3.2% negative increase33.6%
1999 273.7 11,946.7 86.2 3,762.8 6.1% 2.7% negative increase3.4% negative increase34.4%
2000 304.2 12,945.8 102.1 4,347.7 8.7% 1.6% positive decrease3.1% positive decrease32.5%
2001 312.6 12,959.3 Decrease101.1 Decrease4,189.1 0.5% 1.4% negative increase3.7% negative increase38.1%
2002 334.6 13,532.2 109.8 4,441.8 5.4% 1.8% positive decrease3.5% negative increase39.5%
2003 361.0 14,256.3 120.0 4,740.3 5.8% 1.1% negative increase3.6% negative increase41.4%
2004 395.8 15,278.8 135.9 5,244.9 6.8% 1.4% positive decrease3.6% negative increase42.0%
2005 428.5 16,184.8 150.4 5,678.7 5.0% 3.0% 3.6% positive decrease40.8%
2006 466.4 17,383.1 170.5 6,355.0 5.6% 3.6% positive decrease3.3% positive decrease39.7%
2007 509.2 18,789.4 202.9 7,485.9 6.3% 2.0% positive decrease3.2% positive decrease39.3%
2008 544.0 19,711.4 242.1 8,771.0 4.8% negative increase5.4% negative increase3.3% negative increase39.4%
2009 Decrease539.2 Decrease19,202.1 Decrease212.0 Decrease7,550.3 Decrease-1.5% 0.6% negative increase3.7% negative increase50.4%
2010 586.8 20,525.5 258.8 9,054.1 7.5% 1.7% positive decrease3.3% negative increase51.2%
2011 630.7 21,701.7 302.6 10,413.7 5.3% 3.2% positive decrease3.1% negative increase51.9%
2012 677.6 22,963.3 319.2 10,815.1 5.5% 1.7% positive decrease3.0% negative increase53.8%
2013 701.7 23,224.6 328.1 10,858.4 4.7% 2.1% negative increase3.1% negative increase55.7%
2014 745.4 24,273.0 343.1 11,172.4 6.0% 3.1% positive decrease2.9% positive decrease55.4%
2015 750.8 Decrease24,074.1 Decrease301.4 Decrease9,663.3 5.0% 2.1% negative increase3.2% negative increase57.0%
2016 783.9 24,779.9 301.9 Decrease9,544.2 4.5% 2.1% negative increase3.5% positive decrease55.8%
2017 829.3 25,897.2 319.2 9,969.5 5.8% 3.8% positive decrease3.4% positive decrease54.4%
2018 890.2 27,491.3 359.0 11,086.1 4.8% 1.0% positive decrease3.3% negative increase55.6%
2019 946.1 29,091.6 365.3 11,231.5 4.4% 0.7% 3.3% negative increase57.1%
2020 Decrease904.6 Decrease27,760.7 Decrease337.6 Decrease10,361.3 Decrease-5.5% -1.1% negative increase4.5% negative increase67.7%
2021 971.3 29,702.4 373.0 11,407.7 3.1% 2.5% negative increase4.7% negative increase69.0%
2022 1,096.5 33,112.7 434.1 13,107.9 5.4% 3.2% positive decrease4.5% negative increase69.6%
2023 1,185.3 35,353.6 467.5 13,942.6 4.4% 2.8% positive decrease4.3% negative increase70.0%
2024 1,269.7 37,416.1 503.1 14,826.0 4.9% 2.4% positive decrease4.2% 70.0%
2025 1,350.5 39,335.8 539.6 15,717.8 4.4% 2.4% 4.2% negative increase70.2%
2026 1,437.2 41,395.7 577.2 16,623.9 4.4% 2.4% 4.2% 70.2%
2027 1,522.7 43,387.1 615.0 17,523.6 3.9% 2.5% 4.2% negative increase70.6%

Արժույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայում միակ օրինական վճարումը մալայզիական ռինգգիտն է։ 2024 թվականի փետրվարի 19-ի դրությամբ ռինգգիտը վաճառվում է 4,78 MYR ԱՄՆ դոլարով[40]։

Ռինգգիտը միջազգայնացված չէ՝ 1998 թվականի սեպտեմբերից՝ 1997 թվականի ասիական ֆինանսական ճգնաժամի պատճառով, որի ժամանակ վարչապետ Մահաթիր Մոհամադը կապիտալի հսկողություն սահմանեց արժույթի վրա՝ ռինգգիտի սպեկուլյատիվ կարճ վաճառքի պատճառով[41]։ Որպես կապիտալի վերահսկողության մի շարք՝ արժույթը 1998 թվականի սեպտեմբերից մինչև 2005 թվականի հուլիսի 21-ը ամրագրվեց 3,80 MYR մեկ դոլարի դիմաց, այն բանից հետո, երբ 2,50 MYR-ից իջավ մինչև 4,80 MYR մեկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց[42]։

Վերջին տարիներին «Bank Negara Malaysia»-ն սկսել է թուլացնել կապիտալի վերահսկման որոշակի կանոններ, թեև արժույթն ինքնին դեռևս չի վաճառվում միջազգային մակարդակով։ Բանկի կառավարչի խոսքով, ռինգգիտը կմիջազգայնացվի, երբ պատրաստ լինի[43]։

2010 թվականի սեպտեմբերին «CNBC»-ին տված հարցազրույցում Դաթո Սերի Նաջիբ Թուն Ռազակը, ով այն ժամանակ Մալայզիայի վարչապետն էր և նաև զբաղեցնում էր ֆինանսների նախարարի պաշտոնը, ասաց, որ կառավարությունը պատրաստ է բացել օֆշորային առևտրի շրջանակը, եթե քայլը օգնի տնտեսությանը։ Նա հավելեց, որ նախքան նման քայլի դիմելը, դա կապահովի, որ լինեն կանոններ և կանոնակարգեր՝ արժույթի չարաշահումից խուսափելու համար[44]։

Բնական պաշարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արմավենու յուղի կալվածք Մալայզիայում

Մալայզիան օժտված է բնական ռեսուրսներով այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են գյուղատնտեսությունը, անտառային տնտեսությունը և օգտակար հանածոները։ Այն բնական և գյուղատնտեսական ռեսուրսների արտահանող է, արտահանվող ամենաարժեքավոր ռեսուրսը նավթն է[45]։ Գյուղատնտեսության ոլորտում Մալայզիան բնական կաուչուկի և արմավենու յուղի առաջատար արտահանողներից մեկն է, որը փայտանյութի և փայտանյութի, կակաոյի, պղպեղի, արքայախնձորի և ծխախոտի հետ միասին գերիշխում է ոլորտի աճի մեջ[46]։ 2011 թվականի դրությամբ Մալայզիայում մատչելի հողերի տոկոսը կազմում է 5,44%։ Բուլղարական հողերը կազմում են 17,49%, իսկ այլ հողօգտագործումները՝ 77,07%[47]։ 2009 թվականի դրությամբ ոռոգելի հողատարածքները զբաղեցնում են 3800 կմ2։ Ընդհանուր վերականգնվող ջրային ռեսուրսները կազմում են 580 խորանարդ կմ։

Անագը և նավթը երկու հիմնական հանքային ռեսուրսներն են, որոնք մեծ նշանակություն ունեն Մալայզիայի տնտեսության մեջ։ Մալայզիան ժամանակին անագի աշխարհի ամենամեծ արտադրողն էր մինչև 1980-ականների սկիզբը, մինչև անագի շուկայի փլուզումը[48]։ 19-րդ և 20-րդ դարերում անագը գերակշռող դեր է խաղացել Մալայզիայի տնտեսության մեջ, որով Մալայզիան կազմում է համաշխարհային արտադրանքի ավելի քան 31%-ը։ Միայն 1972 թվականին նավթն ու բնական գազը թիթեղից վերցրին հանքանյութի արդյունահանման ոլորտի հիմնական հիմքը։ Որոշ կարևոր օգտակար հանածոներ ներառում են պղինձը, բոքսիտը, երկաթի հանքաքարը և ածուխը, ինչպես նաև արդյունաբերական հանքանյութերը, ինչպիսիք են կավը, կաոլինը, սիլիցիումը, կրաքարը, բարիտը, ֆոսֆատները և չափման քարերը, ինչպիսիք են գրանիտը, ինչպես նաև մարմարե բլոկները և սալերը։ Ստացվում է փոքր քանակությամբ ոսկի։

2019 թվականին երկիրը եղել է մանգանի համաշխարհային 11-րդ խոշորագույն արտադրողը[49], անագի 11-րդը, բոքսիտի համաշխարհային արտադրողի 12-րդը[50] և կրաքարի համաշխարհային արտադրության 19-րդ տեղը։

Էներգետիկ ռեսուրսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիան 2014 թվականի հունվարի դրությամբ ունի 4 միլիարդ բարել նավթի ապացուցված պաշարներ, ինչը չորրորդն է Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում Չինաստանից, Հնդկաստանից և Վիետնամից հետո։ Մալայզիայի գրեթե ամբողջ նավթը ստացվում է ծովային հանքավայրերից։ Մայրցամաքային շելֆը բաժանված է երեք արտադրական ավազանների՝ արևմուտքում արևելյան թերակղզու ավազան, արևելքում՝ Սարավակ և Սաբահ ավազաններ։ Երկրի նավթի պաշարների մեծ մասը գտնվում է թերակղզու ավազանում և հակված է լինել թեթև և քաղցր հումք։ Մալայզիայի հումքային նավթը` «Tapis Blend-»ը, թեթև և քաղցր հում նավթ է, 42,7° API-ի ծանրությամբ և 0,04% քաշով ծծմբի պարունակությամբ։

Մալայզիան նաև ունի 83 տրիլիոն խորանարդ ֆուտ բնական գազի ապացուցված պաշարներ՝ 2014 թվականի հունվարի դրությամբ ու Չինաստանից և Ինդոնեզիայից հետո Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում բնական գազի երրորդ ամենամեծ պաշարն է։ Երկրի բնական գազի պաշարների կեսից ավելին գտնվում է նրա արևելյան շրջաններում, հիմնականում օֆշորային Սարավակում։ Մալայզիայի գազի պաշարների մեծ մասը կապված է նավթային ավազանների հետ, թեև Սարավակը և Սաբահն ունեն ավելացող ոչ հարակից գազի պաշարներ, որոնք փոխհատուցել են նավթի և գազի հասուն ավազանների անկումը թերակղզու օֆշորային Մալայզիայից[51]։

Բիզնես միջավայր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1957 թվականին Մալայզիայի անկախությունը աճի կատալիզատոր էր։ Երբ ազգը ստանձնեց իր սեփական գործերի կառավարումը, նա շարունակեց զարգացնել այն նպատակներն ու միջոցները, որոնք անհրաժեշտ են ֆինանսական կառուցվածքի համար, որը նպաստում է այսօր նկատվող տնտեսական աճին։ Մալայզիայի՝ ցածր եկամուտ ունեցող երկրից բարձր եկամուտ ունեցող երկրին անցնելու համար կարևոր է նրա տնտեսության ընդլայնումը։ Ապրանքային և գյուղատնտեսության վրա հիմնված տնտեսությունից Հարավարևելյան Ասիայի երկիրն անցնում է ավելի բարդ ապրանքների առաջատար արտահանողի։ Քանի որ երկիրը բացվում է առևտրի և ներդրումների համար, Համաշխարհային բանկը և Վերակառուցման և զարգացման միջազգային բանկը (ՎԶՄԲ) և Միջազգային զարգացման ասոցիացիան (ՄԶԱ) շարունակում են աջակցել դրա զարգացմանը։ 2015 թվականին Մալայզիայի տնտեսությունը աշխարհում ամենամրցունակներից մեկն էր՝ զբաղեցնելով 14-րդ տեղը աշխարհում և 5-րդը՝ ավելի քան 20 միլիոն բնակչություն ունեցող երկրների համար՝ ավելի բարձր, քան Ավստրալիան, Միացյալ Թագավորությունը, Հարավային Կորեան և Ճապոնիան[52]։

Մալայզիան միացավ Համաշխարհային բանկին՝ 1958 թվականի մարտի 7-ին նրա անկախությունից հետո՝ Արժույթի միջազգային հիմնադրամին առաջինը միանալու մասին որոշման հետևանքով[53]։ Համաշխարհային բանկը շարունակում է բացահայտել Մալայզիայի տնտեսության համար անհրաժեշտ աճի ոլորտները։ Այն վկայակոչում է աղքատության կրճատման անհրաժեշտությունը, եկամուտների անհավասարությունը։ Թեև Մալայզիայի տնտեսության աճը զգալի է եղել, այն դեռևս հետևում է նմանատիպ բնույթի տարածաշրջանային և ազգային մրցակիցներին։ Համաշխարհային բանկից Մալայզիայի վարկերից շատերը կապված են էներգետիկ անվտանգության և առևտրի հետ կապված ենթակառուցվածքների զարգացման հետ։ Որպես այդպիսին, նրա առաջին առանցքային նախագիծը հիդրոէլեկտրակայանի և ամբարտակի ստեղծումն էր։ Հաջողված ծրագրերը ներառում էին ֆինանսավորում, որը հատկացվում էր նավահանգիստների, ճանապարհների զարգացմանը՝ Մալայզիայի ֆինանսների նախարարության հետ համատեղ։

2015 թվականին Մալայզիան օտարերկրյա ներդրողների համար գրավիչ 6-րդ երկիրն էր, որը դասվում էր «Foreign Policy Magazine»-ի կողմից հրապարակված Բազային շահութաբերության ինդեքսում (BPI)[54]։

Կառավարությունը շարժվում է դեպի բիզնեսի համար բարենպաստ միջավայր՝ ստեղծելով հատուկ աշխատանքային խումբ՝ բիզնեսը հեշտացնելու համար, որը կոչվում է «PEMUDAH», որը մալայերեն նշանակում է «պարզեցնող»[55]։ Առանձնահատկությունները ներառում են սահմանափակումների մեղմացում և արտագաղթածներին վարձելու պահանջը, հողային փոխանցումներ կատարելու ժամանակի կրճատում և շաքարի պահեստավորման սահմանաչափի ավելացում (վերահսկվող ապրանք Մալայզիայում) ընկերությունների համար[56]։

2020 թվականին Մալայզիան զբաղեցրել է 33-րդ տեղը նորարարության համաշխարհային ինդեքսում, 2019 թվականի 35-րդ տեղում[57][58][59][60]։

Հարկավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2016 թվականին Մալայզիայի ներքին եկամուտների խորհուրդը իջեցրեց արդյունավետ հարկային դրույքաչափը մինչև 24% այն ձեռնարկությունների համար, որոնց կապիտալը գերազանցում է 2,5 միլիոն ռինգգիտը։ Փոքր ընկերությունների համար տոկոսադրույքը կազմում է 19%[61]։

Մալայզիայի կառավարությունը նաև սահմանում է պետական ​​հարկեր, ինչպիսիք են վաճառքի և ծառայությունների ու անշարժ գույքի հարկերը։ SST-ի ներկայիս դրույքաչափը 6% է[62]։

Արտաքին առևտուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականին Մալայզիայի ընդհանուր արտաքին առևտուրը կազմել է 2,227 միլիարդ RM (մոտ 530 միլիարդ ԱՄՆ դոլար), որը կազմում է 1,239 միլիարդ RM (մոտ 295 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) արտահանում և 987 միլիարդ RM (մոտ 235 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) ներմուծում, ինչը Մալայզիային դարձնում է աշխարհում 21-րդ խոշորագույն արտահանողը և աշխարհի 25-րդ խոշորագույն ներմուծողը։

Մալայզիայի խոշորագույն առևտրային գործընկերը Չինաստանն է։ Մալայզիան 2008 թվականից ի վեր հինգ տարի անընդմեջ եղել է Չինաստանի գլխավոր առևտրային գործընկերը «ASEAN»-ում։ Չինաստանի և Մալայզիայի միջև երկկողմանի առևտրի ծավալը 2013 թվականին հասել է 106 միլիարդ դոլարի, ինչը Մալայզիային դարձնում է Չինաստանի երրորդ խոշորագույն առևտրային գործընկերը Ասիայում՝ Ճապոնիայից և Հարավային Կորեայից անմիջապես հետո և ութերորդն է ընդհանուր թվով[63]։ 2014 թվականի մայիսի 31-ին Նաջիբ Ռազակի Չինաստան կատարած այցի ժամանակ, որտեղ նրան դիմավորեց Չինաստանի վարչապետ Լի Քեցյանը, Չինաստանը և Մալայզիան խոստացան մինչև 2017 թվականը երկկողմ առևտուրը հասցնել 160 միլիարդ դոլարի։ Նրանք նաև պայմանավորվեցին բարելավել տնտեսական և ֆինանսական համագործակցությունը, հատկապես՝ հալալ սննդի արտադրություն, ջրի վերամշակում և երկաթուղու շինարարություն[[64]։ 2014 թվականի մայիսի 31-ին Նաջիբ Ռազակի Չինաստան կատարած այցի ժամանակ, որտեղ նրան դիմավորեց Չինաստանի վարչապետ Լի Քեցյանը, Չինաստանը և Մալայզիան խոստացան մինչև 2017 թվականը երկկողմ առևտուրը հասցնել 160 միլիարդ դոլարի։ Նրանք նաև պայմանավորվեցին բարելավել տնտեսական և ֆինանսական համագործակցությունը, հատկապես՝ հալալ սննդի արտադրություն, ջրի վերամշակում և երկաթուղու շինարարություն[65]։

Մալայզիայի երկրորդ խոշոր առևտրային գործընկերը Սինգապուրն է, իսկ Մալայզիան Սինգապուրի ամենամեծ առևտրային գործընկերն է, որի երկկողմ առևտուրը կազմել է մոտավորապես 91 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ 2012 թվականին, ինչը կազմում է ASEAN-ի շրջանակներում ընդհանուր առևտրի ավելի քան մեկ հինգերորդը[63]։

Մալայզիայի երրորդ խոշոր առևտրային գործընկերը Ճապոնիան է, որը 2014 թվականին կազմել է 137,45 միլիարդ RM (42 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) առևտուր, ինչը 2013 թվականի համեմատ ավելացել է 1,4 տոկոսով։ Դրանից արտահանումը կազմել է 82,71 միլիարդ RM (25,6 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) աճը կազմել է 4,4 տոկոս, իսկ ներմուծումը կրճատվել է 2,9 տոկոսով՝ մինչև 54,75 միլիարդ RM (16,74 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)։ Ճապոնիայում Մալայզիայի դեսպան Դաթուկ Ահմադ Իզլան Իդրիսն ասել է, որ Մալայզիայից Ճապոնիա արտահանվող հիմնական ապրանքներն են հեղուկ բնական գազը (LNG), էլեկտրականությունը և էլեկտրոնիկան, ինչպես նաև քիմիական նյութերը։ Նա ասաց, որ Մալայզիայի հիմնական ներմուծումը Ճապոնիայից եղել է էլեկտրոնիկա, մեքենաներ և սարքավորումներ, ինչպես նաև մեքենաների պահեստամասեր և պարագաներ[66]

Մալայզիան Միացյալ Նահանգների համար կարևոր առևտրային գործընկեր է։ 1999 թվականին երկկողմանի երկկողմ առևտուրը ԱՄՆ-ի և Մալայզիայի միջև կազմել է 30,5 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, ընդ որում ԱՄՆ-ի արտահանումը Մալազիա կազմել է 9,1 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, իսկ ԱՄՆ ներմուծումը Մալայզիայից աճել է մինչև 21,4 միլիարդ դոլար։ Մալայզիան Միացյալ Նահանգների 10-րդ խոշորագույն առևտրային գործընկերն էր և 12-րդ արտահանման շուկան։ 2000 թվականի առաջին կիսամյակում ԱՄՆ-ի արտահանումը կազմել է 5 մլրդ ԱՄՆ դոլար, մինչդեռ ԱՄՆ ներմուծումը Մալայզիայից հասել է 11,6 մլրդ ԱՄՆ դոլարի։

Արտահանումներ նահանգային և դաշնային տարածքներից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև ներկայացված է Մալայզիայի նահանգներից և դաշնային տարածքներից արտահանման արժեքների ցանկը, որը հրապարակվել է Մալայզիայի վիճակագրության դեպարտամենտի կողմից[67]

Նահանգային կամ դաշնային տարածք 2022

(RM միլիոն)

2021

(RM միլիոն)

2020

(RM միլիոն)

2019

(RM միլիոն)

2018

(RM միլիոն)

Փենանգ 450,749 354,499 310,910 291,261 288,838
Ջոհոր Բահրու 450,111 333,065 260,161 256,061 257,745
Սելանգոր 356,927 330,102 241,610 250,968 259,126
Սարավակ 132,151 86,321 67,266 81,720 84,410
Սաբահ 40,954 32,160 23,449 27,646 34,689
Պահանգ 32,360 31,696 25,667 21,850 9,080
Տերենգանու 23,224 20,905 13,307 16,841 20,715
Կեդա 20,821 19,971 15,592 20,608 20,173
Մելակա 12,718 11,443 8,690 7,140 8,495
Լաբուան 9,512 6,003 5,844 7,912 7,707
Պերակ 6,966 6,375 4,373 4,827 4,251
Քելանտան 6,441 2,275 2,096 3,088 3,202
Պերլիս 4,250 4,091 3,040 3,964 4,000
Ինը նահանգ 2,826 2,118 1,819 1,185 1,155
Մալայզիա Մալայզիա 1,550,009 1,241,022 983,827 995,072 1,003,587

Արտահանումն ըստ քաղաքների և քաղաքապետարանների[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստորև բերված է Մալայզիայի ամենածանրաբեռնված մուտքի նավահանգիստներից արտահանման արժեքների ցանկը, որը հրապարակվել է Մալայզիայի վիճակագրության դեպարտամենտի կողմից։

Քաղաք կամ քաղաքապետարան Նահանգ կամ դաշնային տարածք Մուտքի նավահանգիստ 2022

(RM միլիոն)

2021

(RM միլիոն)

2020

(RM միլիոն)

2019

(RM միլիոն)

2018

(RM միլիոն)

Ջորջ Թաուն Պենանգ Պենանգի միջազգային օդանավակայան 385,034 295,173 254,144 230,724 232,576
Ընդամենը 385,034 295,173 254,144 230,724 232,576
Կլանգ քաղաք Սելանգոր Կլանգ նավահանգիստ 248,728 246,390 175,807 176,125 177,421
Ընդամենը 248,728 246,390 175,807 176,125 177,421
Իսկանդար Պուտերի Ջոհոր Կուպանգ հրվանդան 164,802 138,127 109,060 91,496 90,033
Տանջունգ Պելեպաս նավահանգիստ 52,468 40,907 40,201 41,284 39,282
Ընդամենը 217,270 179,034 149,261 132,780 129,315
Պասիր Գուդանգ Ջոհոր Ջոհոր նավահանգիստ 104,949 85,920 62,819 64,560 69,563
Տանջունգ Պելեպաս նավահանգիստ 49,581 24,964 16,724 24,174 40,384
Ընդամենը 154,530 110,884 79,543 88,734 109,947
Սեփանգ (քաղաք) Սելանգոր Կուալա Լումպուրի միջազգային օդանավակայան 102,738 78,943 60,689 71,090 78,366
Ընդամենը 102,738 78,943 60,689 71,090 78,366
Բինտուլու Սարավակ Բինտուլու 111,525 70,166 53,970 66,957 69,769
Ընդամենը 111,525 70,166 53,970 66,957 69,769
Պերայի ամբողջ տարածքում Պենանգ Ընդամենը 65,715 59,326 56,766 60,537 56,261
Ընդամենը 65,715 59,326 56,766 60,537 56,261
Կուանտան Պահանգ Կուանտան 32,360 31,696 25,667 21,850 9,080
Ընդամենը 32,360 31,696 25,667 21,850 9,080
Կուբանգ Պասու Կեդահ Bukit Kayu Hitam 20,598 19,759 15,511 20,363 20,005
Ընդամենը 20,598 19,759 15,511 20,363 20,005
Քեմաման Տերենգանու Քերհետ 16,885 16,173 9,757 12,387 18,070
Ընդամենը 16,885 16,173 9,757 12,387 18,070
ՄալայզիաՄալայզիա Ընդամենը 1,550,009 1,241,022 983,827 995,072 1,003,587

Գյուղատնտեսության ոլորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի կլիման ստեղծում է համապատասխան պայմաններ էկզոտիկ արտադրանքի արտադրության համար։ Այն գտնվում է Հարավարևելյան Ասիայի թերակղզում։ Այս տարածքը շատ հազվադեպ է տուժում փոթորիկներից կամ երաշտից[68][69]։ Մալայզիան պահպանում է խոնավության մակարդակի մոտ իննսուն տոկոս՝ հասարակածին մոտ գտնվելու պատճառով։ Եղանակը տաք և խոնավ է մնում ամբողջ տարվա ընթացքում։

Գյուղատնտեսությունն այժմ Մալայզիայի տնտեսության աննշան հատվածն է, որը կազմում է Մալայզիայի ՀՆԱ-ի 7,1%-ը՝ 2014 թվականին և այստեղ աշխատում է Մալայզիայի աշխատուժի 11,1%-ը, ի տարբերություն 1960-ականների, երբ գյուղատնտեսությունը կազմում էր Մալայզիայի ՀՆԱ-ի 37%-ը և աշխատուժի 66,2%-ը։ Գյուղատնտեսության հատվածի կողմից աճեցված մշակաբույսերը նույնպես զգալիորեն փոխվել են պարենային մշակաբույսերից, ինչպիսիք են բրինձը և կոկոսը, դեպի արդյունաբերական մշակաբույսեր, ինչպիսիք են արմավենու յուղը և կաուչուկը, որոնք 2005 թվականին նպաստել են գյուղատնտեսական հողերի ընդհանուր օգտագործման 83,7%-ին՝ 1960 թվականի 68,5%-ի դիմաց[70]։

ԼԱՄԱՆ ՊԱԴԻ (Բրինձ)

Կլիմայի փոփոխության հետևանքները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղատնտեսությանը հետագայում սպառնում են երաշտներն ու հեղեղումները։ Բրնձի բերքատվությունը կարող է նվազել 60%-ով։ Հնարավոր ազդեցության տակ գտնվող այլ ապրանքներ ներառում են կաուչուկը, արմավենու յուղը և կակաոն։  Տարեկան երկու  երաշտի տարեկան հավանականությունը, որը ներկայումս կազմում է 4%, կարող է աճել մինչև 9%։ Նման հավանականությունը տատանվում է ըստ տեղանքի՝ ամենայն հավանականությամբ Սաբահում։ Ընդհանուր առմամբ, տեղումների փոփոխություններն ավելի էական ազդեցություն կունենան գյուղատնտեսության վրա, քան ջերմաստիճանի փոփոխությունները։

Ծովերի տաքացումը և փոփոխվող եղանակային օրինաչափությունները ազդում են ձկան պաշարների վրա և ավելի է վտանգում ձկնորսությունը

: Կլիմայի փոփոխության ազդեցությանն առավել ենթարկված համայնքներն ավելի աղքատ են, այդ թվում՝ ֆիզիկական աշխատանքի, գյուղատնտեսության և ձկնաբուծության մեջ ներգրավված համայնքները։ Այսպիսով, ակնկալվում է, որ կլիմայի փոփոխության հետևանքները կամրապնդեն առկա անհավասարությունը՝ ինչպես ազդեցության, այնպես էլ հարմարվելու ունակության առումով։ 

Գյուղատնտեսության և ագրոարդյունաբերության նախարարություն, Մալայզիա (MOA)[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս նախարարությունը հայտնի է նաև որպես «Kementerian Pertanian & Industry Asas Tani Malaysia»: «MOA»-ն իր անվանումը փոխեց 2004 թվականի մարտի 27-ին։ Նախարարությունը ծառայում է որպես գյուղատնտեսական մասնավոր ձեռնարկությունների գործակալություն՝ գյուղատնտեսության, ձկնորսության և անասնաբուծության ոլորտներում մասնագիտացած փորձագետների խորհրդատվություն ստանալու համար։ Նախարարությունը նախատեսում է քաղաքականություն, ռազմավարություն և զարգացման տարբեր ծրագրեր։ Այն վերահսկում, հետազոտում, ուղղորդում և գործի է դնում Գյուղատնտեսության ինտեգրված զարգացման ծրագրի (ԱԳԶԾ) կողմից տրված ծրագրերը։ Նախարարությունն ունի այնպիսի ծառայություններ, ինչպիսիք են գիտության միջոցով տեղեկատվության և գյուղատնտեսական տվյալների հավաքագրումը, վերլուծությունը և վերականգնումը և հաշվետվությունը ֆերմերներին տրամադրելը։ Այն տրամադրում է տեղեկանքներ և գյուղատնտեսական կառավարման համակարգեր՝ պլանտացիաների սեփականատերերին հասանելի դարձնելու համար հավաքագրված գյուղատնտեսական տեղեկատվությունը[71]։

Բրնձի արտադրություն և սպառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բրինձը մալայզիական ամենօրյա սննդակարգի կարևոր մասն է։ 1998 թվականին Մալայզիան արտադրել է 1,94 միլիոն տոննա բրինձ[68][72]։ Նույնիսկ այս բարձր արտադրությամբ, Մալայզիան դեռ արտադրում է իր կարիքների ութսուն տոկոսը, իսկ մնացածը պետք է ներմուծի[73]։ Մալայզիայի միջին քաղաքացին տարեկան օգտագործում է 82,3 կիլոգրամ բրինձ։ Բնակչության աճը պահանջում է ավելի շատ հետազոտություններ և տեխնոլոգիական առաջընթաց՝ երկրում սպառման համար բրնձի արտադրությունը մեծացնելու համար։

Լանգկավի-Պանտայ Սենանգ բրնձի դաշտ
Տարի Բնակչություն (x1000) Սպառումը (տոննա) Տնկումը (հա)
2008 27958.95 2305391.38 674548
2009 28614.30 2358864.89 674548
2010 29281.54 2413398.24 674548
2011 29961.00 2469006.04 674548
2012 30653.04 2527705.82 674548
2013 31358.01 2583517.73 674548
2014 32076.27 2642464.27 674548
2015 32808.21 2702570.04 674548
2016 33554.21 2763861.61 674548
2017 34314.67 2826367.32 674548
2018 35090.01 2890117.22 674548
2019 35880.64 2955142.90 674548
2020 36687.01 3021477.51 674548
2021 37509.55 3089155.60 674548
2022 38348.73 3158213.17 674548
2023 39205.02 3228687.59 674548
2024 40078.90 3300617.58 674548
2025 40970.88 3374043.22 674548
2026 41881.47 3449005.93 674548
2027 42811.20 3525548.50 674548
2028 43760.61 3603715.06 674548
2029 44730.26 3683551.13 674548
2030 45720.72 3765103.62 674548


Բրինձի պլանտացիաներ

Արմավենու յուղի արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած Մալայզիայի ՀՆԱ-ում ունեցած իր աննշան ներդրմանը, Մալայզիան զգալի տեղ ունի աշխարհի գյուղատնտեսության ոլորտում՝ լինելով արմավենու յուղի երկրորդ խոշոր արտադրողը աշխարհում 2012 թվականին[74][75]՝ արտադրելով 18,79 միլիոն տոննա հում արմավենու յուղ մոտավորապես 5,000,000 հեկտար (19,00000000000000000x00000000000000000000000 $) հեկտար հողատարածք[76]։ Թեև Ինդոնեզիան ավելի շատ արմավենու յուղ է արտադրում, Մալայզիան արմավենու յուղի ամենամեծ արտահանողն է աշխարհում՝ 2011 թվականին արտահանելով 18 միլիոն տոննա արմավենու յուղ[77]։

2019 թվականի մարտին Եվրահանձնաժողովը եզրակացրեց, որ արմավենու յուղի աճեցումը հանգեցնում է անտառների ավելորդ հատմանը, և դրա օգտագործումը տրանսպորտային վառելիքում պետք է աստիճանաբար վերացվի մինչև 2030 թվականը։ Ի պատասխան՝ Մահաթիր Մոհամադը պնդեց, որ Եվրամիությունը գտնվում է Մալայզիայի հետ առևտրային պատերազմ սկսելու վտանգի տակ։ Նրա «խիստ անարդար» քաղաքականությունը ուղղված էր արմավենու յուղի օգտագործման նվազեցմանը, որը Մահաթիրը հայտարարեց «անարդար»[78]։

Կաուչուկի արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաուչուկի ծառերի ֆերմա, Մալայզիա ծառերի ֆերմա, Մալայզիա
Կաուչուկ վաճառողների ասոցիացիայի գրասենյակ Պոնտական Քեչիլ, Ջոհոր

Մալայզիան նախկինում պատասխանատու էր կաուչուկի համաշխարհային արտահանման մեկ երրորդի համար[79]։ Այնուամենայնիվ, արտադրությունը նվազել է։ 2001-2008 թվականներին արտադրության արժեքն աճել է՝ հասնելով 11,24 միլիարդ դոլարի։ Այնուամենայնիվ, 2009 թվականին արտադրությունը կտրուկ անկում ապրեց գրեթե վեց տոկոսով, քանի որ աճեցնողներն անցան ավելի շահավետ արտադրանքի՝ արմավենու յուղի։

Մալայզիան լավ համբավ է ձեռք բերել ամբողջ աշխարհում իր բարձրորակ և լավ գներով կաուչուկի արտադրանքի համար։ Կաուչուկ արտադրողները Մալայզիայում մատակարարում են մի քանի ռետինե արտադրանք, ինչպիսիք են բժշկական ձեռնոցները, մեքենաների համար բաղադրամասերը, գոտիները և ճկուն խողովակները մի շարք երկրների, ինչպիսիք են Միացյալ Նահանգները, Ճապոնիան, Չինաստանը և Եվրոպայի շատ երկրներ[80][81]։

2019 թվականի դրությամբ Մալայզիան զբաղեցնում է վեցերորդ տեղը՝ բնական կաուչուկի խոշորագույն արտադրողների և արտահանողների շարքում[80][81], և հանդիսանում է ռետինե արտադրանքի առաջատար արտադրողը։ Նա նաև բնական կաուչուկի ամենամեծ սպառողն է և աշխարհում ռետինե ձեռնոցների ամենամեծ արտադրողը։ 2020 թվականին Մալայզիայի ռետինե ձեռնոցների տարեկան արտահանումը գնահատվել է 7,3 միլիարդ ԱՄՆ դոլար (29,8 միլիարդ RM):

COVID-19 համաճարակը հանգեցրեց ռետինե ձեռնոցների պահանջարկի աճին, որը տարեկան աճեց 12%-ով[82]։

Մալայզիան մասնակցում է աշխարհում կաուչուկի ընդհանուր արտադրության 46 տոկոսին և տարեկան արտադրում է մոտ 1-5 միլիոն տոննա կաուչուկ[83]։ Կաուչուկի արտադրությունը նվազել է 1990-ականներից, երբ այն կազմում էր 615222 տոննա[84]։

Մալայզիայում կաուչուկ արտադրողներն են տեղական մանր սեփականատերերը, պլանտացիաները, բազմազգ ընկերությունները և Միացյալ Նահանգների, Եվրոպայի և Ճապոնիայի հետ համատեղ ձեռնարկությունները[81][81][84]։ Մալայզիան ունի 1,07 միլիոն հեկտար կաուչուկի ընդհանուր տարածք, որից 7,21 տոկոսը պատկանում է պլանտացիոն ընկերություններին։ Արտադրության իննսուն տոկոսը կազմում են մանր սեփականատերերը, որոնք հիմնականում ունեն 40 ակրից պակաս գյուղատնտեսական հողեր։ Այս վիճակագրությունը շարունակում է մնալ հիմնական մտահոգությունը արդյունաբերության համար, քանի որ այս փոքր սեփականատերերը հակված են տեղափոխվել այլ տնտեսական գործունեության, երբ կաուչուկի գինը իջնում է։

Մալայզիայի «Rubber Research Institute»-ի և «Malaysian Rubber Board»-ի կողմից մշակված R&D ենթակառուցվածքը զգալի ներդրում է ունեցել և ծառայում է որպես համապարփակ հետազոտություն և զարգացում, որը ստեղծվել է մեկ ապրանքի համար։ Մալայզիան նաև արտադրում է հատուկ ռետիններ, ինչպիսիք են էպօքսիդացված բնական կաուչուկը «(Ekoprena») և ապապրոտեինացված բնական կաուչուկը («Pureprena»), որը կարող է օգտագործվել կանաչ անվադողերի և ինժեներական արտադրանքներում։ Այն ստեղծվել է բնական և վերականգնվող նյութերի նկատմամբ աճող նախապատվությունը կապիտալացնելու համար։

Մալայզիայի կողմից մատակարարված կաուչուկի տեսակները ներառում են.

  • «SMR» - Ստանդարտ մալայզիական ռետին
  • «ENR», «DPNR» և «TPENR»
  • Ցածր սպիտակուցային լատեքս։

Արդյունաբերության ոլորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայում գիտության քաղաքականությունը կարգավորվում է Գիտության, տեխնոլոգիաների և նորարարության նախարարության կողմից։ Երկիրը կիսահաղորդչային սարքերի, էլեկտրական սարքերի և ՏՏ և կապի արտադրանքների աշխարհի խոշորագույն արտահանողներից մեկն է[85]։

Մալայզիայի արդյունաբերական հատվածը կազմում է 36,8%, 2014 թվականին երկրի ՀՆԱ-ի մեկ երրորդից ավելին, 2012 թվականին աշխատում է աշխատուժի 36%-ը։ Արդյունաբերական հատվածը հիմնականում նպաստել է էլեկտրոնիկայի, ավտոմոբիլային արդյունաբերության և շինարարության արդյունաբերությանը։

Էլեկտրոնային բաղադրիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլեկտրական և էլեկտրոնիկայի (E&E) արդյունաբերությունը առաջատար ոլորտն է Մալայզիայի արտադրության ոլորտում, որը զգալիորեն նպաստում է երկրի արտահանմանը (32,8 տոկոս) և զբաղվածությանը (27,2 տոկոս) 2013 թվականին։ Մալայզիան շահում է շարժական սարքերի (սմարթֆոններ, պլանշետներ), պահեստավորման սարքերի (ամպային հաշվիչներ, տվյալների կենտրոններ), օպտոէլեկտրոնիկայի (ֆոտոնիկա, օպտիկամանրաթելային սարքեր, LED-ներ) ներկառուցված տեխնոլոգիաների (ինտեգրալ սխեմաներ, PCB, LED-ներ) օգտագործման համաշխարհային պահանջարկից[85]։

Ֆոտոգալվանային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիան արևային սարքավորումների արտադրության հիմնական հանգույցն է, որտեղ կան այնպիսի ընկերությունների գործարաններ, ինչպիսիք են «First Solar», «Panasonic», «TS Solartech», «Jinko Solar», «JA Solar», «SunPower», «Hanwha Q Cells» և «SunEdiso»n այնպիսի վայրերում, ինչպիսիք են Կուլիմ,Փենանգ, Մալակա,Կիբերջայա[86][87]։

2013 թվականին Մալայզիայի ընդհանուր արտադրական հզորությունը արևային վաֆլիների, արևային մարտկոցների և արևային վահանակների համար կազմել է 4042 ՄՎտ[88]։ 2014 թվականին Մալայզիան աշխարհի երրորդ խոշորագույն արտադրողն էր ֆոտոգալվանային սարքավորումների՝ Չինաստանից և Եվրոպական Միությունից հետո[86]։

Շատ միջազգային ընկերություններ ունեն արտադրական հզորությունների մեծ մասը տեղակայված Մալայզիայում, օրինակ՝ ամերիկյան «First Solar» ընկերությունը, որն ունի ավելի քան 2000 ՄՎտ արտադրական հզորություն՝ տեղակայված Կուլիմում և ընդամենը 280 ՄՎտ՝ տեղակայված Օհայոյում[89] և նախկինում գերմանական «Hanwha Q Cells»-ը, որը Կիբերջայայում արտադրում է 1100 ՄՎտ արժողությամբ արևային մարտկոցներ, մինչդեռ Գերմանիայում արտադրում է ընդամենը 200 ՄՎտ արժողությամբ արևային մարտկոցներ։ «SunPower»-ի ամենամեծ արտադրական կայանը՝ 1400 ՄՎտ հզորությամբ, նույնպես գտնվում է Մալակկայում[86][90]։

Ավտոմոբիլային[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Proton Prevé, մեքենա, որը արտադրվել է մալայզիական Proton ավտոընկերության կողմից

Մալազիայի ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը բաղկացած է 27 ավտոարտադրողներից և ավելի քան 640 բաղադրիչներ արտադրողներից[91]։ Մալայզիայի ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը երրորդն է Հարավարևելյան Ասիայում և 23-րդն է աշխարհում՝ ավելի քան 500,000 ավտոմեքենաների տարեկան արտադրությամբ[92]։ Ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը նպաստում է Մալայզիայի ՀՆԱ-ի 4%-ին կամ 40 միլիարդ ռունգին և ունի ավելի քան 700,000 աշխատուժ համազգային էկոհամակարգում[91]։

Մալայզիայի ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը Հարավարևելյան Ասիայի միակ ռահվիրան է բնիկ ավտոմոբիլային ընկերությունների, մասնավորապես «Proton»-ի և «Perodua»-ի համար։ 2002 թվականին Պրոտոնը օգնեց Մալայզիային դառնալ աշխարհի 11-րդ երկիրը, որն ի վիճակի էր ամբողջությամբ նախագծել և արտադրել մեքենաներ ի սկզբանե[93]։ Մալայզիայի ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը նաև հյուրընկալում է մի քանի ներքին և արտասահմանյան համատեղ ձեռնարկությունների ընկերություններ, որոնք հավաքում են մեքենաների մեծ տեսականի ներկրված ամբողջական նոկաուն (CKD) փաթեթներից։

Մալայզիայի առաջին տեխնոլոգիական միաեղջյուր ստարտափը, ավտոմոբիլային էլեկտրոնային առևտրի հարթակը, «Carsome», հավաքել է $290 միլիոն դոլար «E Series»-ի ֆինանսավորման փուլում՝ ընդլայնելու իր արտադրանքը, տեխնոլոգիան և ենթակառուցվածքը Մալայզիայում, Ինդոնեզիայում և Թաիլանդում։ Ֆինանսավորման այս վերջին փուլը գնահատում է օգտագործված մեքենաների առցանց շուկան 1,7 միլիարդ դոլարով[94]։

Շինարարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պենանգ կամուրջ

Մալայզիան ունի 102,2 միլիարդ RM (32 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) մեծ շինարարական արդյունաբերություն։ Ամենաբարձր տոկոսային մասը բաժին է ընկել ոչ բնակելի շենքերի շինարարությանը, որը կազմել է 34,6 տոկոս։ Դրան հաջորդել են շինարարության ենթաոլորտը (30,6%), բնակելի շենքերը (29,7%) և հատուկ առևտուրը (5,1%)[95]։

Սելանգորը գրանցել է շինարարական աշխատանքների ամենաբարձր արժեքը՝ 24,5%՝ նահանգներից, որին հաջորդում է Ջոհորը՝ 16,5%, Կուալա Լումպուրը՝ 15,8%, Սարավակը՝ 8,6% և Պենանգը՝ 6,4%։ Այս հինգ պետությունների ներդրումը կազմել է Մալայզիայում շինարարական աշխատանքների ընդհանուր արժեքի 71,8%-ը։

Շինարարության արդյունաբերության ընդլայնումը կատալիզացվել է հիմնական կապիտալ ծախսերի նախագծերով, և հիմնական գործոնը եղել է կառավարության Տնտեսական փոխակերպման ծրագիրը (ETP) և պետական-մասնավոր գործընկերության (PPP) մեգա-նախագծերը, ինչպիսիք են «Tun Razak Exchange»-ը, «KVMRT»-ն և Իսկանդար Մալայզիան[95]։

Պաշտպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կեդահ դասի ռազմանավ, որի հետին պլանում կառուցվում է մեկ այլ ստորաբաժանում

Մալայզիան ունի համեմատաբար նոր պաշտպանական արդյունաբերություն, որը ստեղծվել է այն բանից հետո, երբ կառավարությունը ստեղծեց Մալայզիայի պաշտպանական արդյունաբերության խորհուրդը՝ խրախուսելու տեղական ընկերություններին մասնակցել երկրի պաշտպանական ոլորտում 1999 թվականին։

Պաշտպանական արդյունաբերության հողային հատվածում գերակշռում է «DefTech»-ը, որը Մալայզիայի խոշորագույն ավտոարտադրողի՝ «DRB-HICOM»-ի դուստր ձեռնարկությունն է։ Ընկերությունը կենտրոնացած է զրահատեխնիկայի և մասնագիտացված լոգիստիկ մեքենաների արտադրության վրա։ Ընկերությունը նախկինում Մալայզիայի բանակին մատակարարել է «ACV-15» հետևակի մարտական ​​մեքենաներ և ներկայումս Մալայզիայի բանակին մատակարարում է «DefTech AV8» երկկենցաղային բազմաֆունկցիոնալ զրահամեքենա։

Պաշտպանական արդյունաբերության ծովային հատվածում գերակշռում է «Boustead Heavy Industries»-ը, որը ռազմանավեր է կառուցում Մալայզիայի թագավորական նավատորմի (RMN) համար՝ արտասահմանյան ընկերությունների հետ տեխնոլոգիաների փոխանցման միջոցով։ Ընկերությունը նախկինում կառուցել է 4 «Kedah» դասի օֆշորային պարեկային նավեր «RMN»-ի համար և ներկայումս իրականացնում է «RMN»-ի համար ևս 6 Երկրորդ սերնդի պարեկային նավեր կառուցելու նախագիծ։

Ծառայությունների ոլորտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆինանսներ և բանկային գործեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի ամենամեծ բանկի՝ Maybank-ի գլխամասային գրասենյակը

Կուալա Լումպուրն ունի խոշոր ֆինանսական հատված և համաշխարհային ֆինանսական կենտրոնների ինդեքսում, 22-րդն է աշխարհում[96]։ Ներկայումս Մալայզիայում գործում են 27 առևտրային բանկ (8 ներքին և 19 արտասահմանյան), 16 իսլամական բանկ (10 ներքին և 6 արտասահմանյան), 15 ներդրումային բանկ (բոլորը ներքին) և 2 այլ ֆինանսական հաստատություններ (երկուսն էլ ներքին)։

Առևտրային բանկերը բանկային համակարգում միջոցների ամենամեծ և նշանակալի մատակարարներն են։ Մալայզիայի ֆինանսական հատվածի խոշորագույն բանկերն են «Maybank»-ը, «CIMB»-ը, «Public Bank Berhad»-ը, «RHB Bank»-ը և «AmBank»-ը։

Մալայզիան ներկայումս նաև իսլամական ֆինանսների աշխարհի ամենամեծ կենտրոնն է։ Մալայզիան ունի 16 լիարժեք իսլամական բանկ, այդ թվում՝ հինգ օտարերկրյա, որոնց ընդհանուր իսլամական բանկային ակտիվները կազմում են 168,4 միլիարդ ԱՄՆ դոլար, ինչը կազմում է Մալայզիայի ընդհանուր բանկային ակտիվների 25%-ը[97]։ Սա իր հերթին կազմում է աշխարհի ընդհանուր իսլամական բանկային ակտիվների ավելի քան 10%-ը։ Համեմատության համար, Մալայզիայի գլխավոր մրցակից ԱՄԷ-ն ունի 95 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ակտիվներ[98]։

Մալայզիան գլոբալ առաջատարն է սուկուկի (իսլամական պարտատոմսերի) շուկայի առումով՝ 2014 թվականին թողարկելով 62 միլիարդ RM (17,74 միլիարդ ԱՄՆ դոլար)[97] համաշխարհային ընդհանուր 26,6 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի[99]։ Մալայզիային բաժին է ընկնում նաև սուկուկի համաշխարհային շուկայի մոտ երկու երրորդը, որը վերահսկում է 178 միլիարդ դոլարը 290 միլիարդ դոլարից, որը համաշխարհային ընդհանուրն է[98]։

Մալայզիայի կառավարությունը ծրագրում է երկրի մայրաքաղաք Կուալա Լումպուրը վերածել խոշոր ֆինանսական կենտրոնի՝ նպատակ ունենալով բարձրացնել իր հեղինակությունը և ավելի մեծ միջազգային առևտուր և ներդրումներ խթանել «Tun Razak Exchange-ի» (TRX) կառուցման միջոցով։ Կառավարությունը կարծում է, որ նախագիծը թույլ կտա Մալայզիային մրցակցել տարածաշրջանային ֆինանսական գերտերությունների հետ, ինչպիսիք են Սինգապուրը և Հոնկոնգը, օգտագործելով երկրի հաստատված հզորությունը արագ աճող իսլամական ֆինանսական շուկայում։

Բուրսա Մալայզիան, որը հիմնված է Կուալա Լումպուրում, ծառայում է որպես երկրի միակ ազգային ֆոնդային բորսան։ Բաժնետոմսերի առևտուրը սկսվել է 1960 թվականին և այսօր այն Հարավարևելյան Ասիայի ամենամեծ բորսաներից մեկն է[100][101]։

Զբոսաշրջություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարավային լողափ Պերհենտյան Բեսարում

Զբոսաշրջությունը Մալայզիայի տնտեսության հսկայական հատվածն է, որտեղ ավելի քան 57,1 միլիոն ներքին զբոսաշրջիկներ 2014 թվականին ստեղծել են 37,4 միլիարդ RM (11 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) զբոսաշրջային եկամուտներ[102][103] և ներգրավելով 27,437,315 միջազգային զբոսաշրջիկների ժամանումներ[104] աճը՝ 6,7 տոկոսով՝ 2013 թվականի համեմատ։ Միջազգային զբոսաշրջային ընդհանուր եկամուտներն աճել են 3,9%-ով և կազմել 60,6 մլրդ RM (19 մլրդ ԱՄՆ դոլար)՝ 2014 թվականին[105]

ՄԱԿ-ի Զբոսաշրջության համաշխարհային կազմակերպությունը (UNWTO) Մալայզիան դասել է 10-րդ ամենաշատ այցելվող երկիրը 2012 թվականին[106]։

Մալայզիան հարուստ է տարբեր բնական տեսարժան վայրերով, որոնք ակտիվ են դառնում երկրի զբոսաշրջության արդյունաբերության համար։ Սա ճանաչվել է Ճամփորդության և զբոսաշրջության համաշխարհային խորհրդի կողմից (WTTC), որը Մալայզիան հայտարարել է որպես «չիրագործված ներուժով լի ուղղություն», որի հիմնական ուժն է բազմազան տեսարժան վայրերի լայն տեսականի, որոնք համապատասխանում են բոլոր ճաշակներին՝ համեմատաբար մատչելի գներով և մեծ մասամբ անվնաս ուղղություն[107]։

Բժշկական տուրիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սաբահի Թուարան հիվանդանոց

Բժշկական զբոսաշրջությունը Մալայզիայի տնտեսության զգալի հատվածն է, որտեղ մոտ 1 միլիոն մարդ 2014 թվականին միայն բժշկական բուժում ստանալու նպատակով մեկնել է Մալայզիա՝ մոտ 200 միլիոն ԱՄՆ դոլար (մոտ 697 միլիոն RM) եկամուտ բերելով տնտեսությանը[108]։

Մալայզիան հայտնի է որպես բժշկական զբոսաշրջության ամենանախընտրելի ուղղություններից մեկը՝ ժամանակակից մասնավոր առողջապահական հաստատություններով և բարձր արդյունավետ բժշկական մասնագետներով[109]։ 2014 թվականին Մալայզիան ճանաչվել է աշխարհի լավագույն ուղղությունը բժշկական զբոսաշրջության համար Nomad Capitalist-ի կողմից[110]։ Մալայզիան ընդգրկվել է նաև «CNBC»-ի կողմից բժշկական զբոսաշրջության լավագույն ուղղությունների ցանկում[111]։

2014 թվականին Փրինս Քորթ բժշկական կենտրոնը՝ Մալայզիայի հիվանդանոցը, «MTQUA»-ի կողմից ճանաչվել է աշխարհի լավագույն հիվանդանոցը բժշկական զբոսաշրջիկների համար[112]։

Մալայզիայի կառավարությունը նախատեսում է մինչև 2020 թվականը հասցնել 9,6 միլիարդ RM (3,2 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) եկամուտի՝ 1,9 միլիոն օտարերկրյա հիվանդներից[109]։

Նավթ և գազ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիան ունի նավթի և գազի արդյունաբերություն։ Պետրոնաս ազգային նավթային ընկերությունը 2014 թվականին «Fortune 500» ցուցակում զբաղեցնում է աշխարհի 69-րդ խոշորագույն ընկերությունը՝ ավելի քան 100,7 միլիարդ ԱՄՆ դոլար եկամուտով և ավելի քան 169 միլիարդ դոլար ընդհանուր ակտիվներով։ «Petronas»-ն ապահովում է Մալայզիայի կառավարության եկամուտների մոտ 30%-ը, թեև կառավարությունն ակտիվորեն կրճատում է իր կախվածությունը նավթից՝ նպատակ ունենալով 20%[113]։

«Petronas»-ը նաև Մալայզիայի նավթի և գազի պաշարների պահապանն է։ Հետևաբար, նավթի և գազի բոլոր գործունեությունը կարգավորվում է «Petronas»-ի կողմից։ Մալայզիան խրախուսում է օտարերկրյա նավթային ընկերությունների մասնակցությունը արդյունահանման բաշխման պայմանագրերի միջոցով, որոնցում նավթի զգալի քանակություն կտրամադրվի արտասահմանյան նավթային ընկերությանը, մինչև այն հասնի արդյունահանման նշաձողին։ Ներկայումս շատ խոշոր նավթային ընկերություններ, ինչպիսիք են «ExxonMobil»-ը, «Royal Dutch Shell»-ը, «Nippon Oil»-ը և «Murphy Oil»-ը, ներգրավված են նման պայմանագրերում[114]։ Արդյունքում, Մալայզիայում նավթային հանքավայրերի 40%-ը զարգացած է[115]։

Մալայզիայում կան նավթի և գազի (O&G) ավելի քան 3,500 ձեռնարկություններ, որոնք ներառում են միջազգային նավթային ընկերություններ, անկախ ընկերություններ, ծառայություններ և արտադրական ընկերություններ, որոնք աջակցում են O&G արժեքային շղթայի կարիքներին ինչպես ներքին, այնպես էլ տարածաշրջանում։ Մեքենաների և սարքավորումների (M&E) համաշխարհային խոշոր արտադրողներ բազաներ են ստեղծել Մալայզիայում՝ լրացնելու տնային M&E ընկերությունները, մինչդեռ մալազիական նավթի և գազի այլ ընկերություններ կենտրոնացած են հիմնական ռազմավարական հատվածների վրա, ինչպիսիք են ծովային, հորատումը, ճարտարագիտությունը, արտադրությունը, շահագործում և սպասարկում (O&M):

Ենթակառուցվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի ենթակառուցվածքները ամենազարգացածներից մեկն է Ասիայում[116][117]։ Նրա հեռահաղորդակցության ցանցը զիջում է միայն Սինգապուրին Հարավարևելյան Ասիայում՝ 4,7 միլիոն ֆիքսված կապի բաժանորդներով և ավելի քան 30 միլիոն բջջային բաժանորդներով (2011)[118][119]։ Երկիրն ունի յոթ միջազգային նավահանգիստ, որոնցից գլխավորը Պորտ Կլանգն է։ . Գոյություն ունեն 200 արդյունաբերական պարկեր, ինչպես նաև մասնագիտացված պարկեր, ինչպիսիք են Մալայզիան «Technology Park»-ը և «Kulim Hi-Tech Park»-ը[85]։ Քաղցրահամ ջուրը հասանելի է բնակչության ավելի քան 95 տոկոսին։ Գաղութատիրության ժամանակ զարգացումը հիմնականում կենտրոնացած էր տնտեսապես հզոր քաղաքներում և անվտանգության խնդիրներ ձևավորող տարածքներում։ Թեև գյուղական շրջանները եղել են մեծ զարգացման կիզակետում, նրանք դեռևս հետ են մնում այնպիսի տարածքներից, ինչպիսին է Մալայզիայի թերակղզու արևմտյան ափը։ Հեռահաղորդակցության ցանցը, թեև ուժեղ քաղաքային վայրերում, ավելի քիչ հասանելի է գյուղական բնակչությանը[120]։

Էներգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բակունի ամբարտակը կառուցված 2009 թվականին

Մալայզիայի էներգետիկ ենթակառուցվածքի հատվածում հիմնականում գերակշռում է «Tenaga Nasional»-ը՝ Հարավարևելյան Ասիայի խոշորագույն էլեկտրական կոմունալ ընկերությունը՝ ավելի քան 99,03 միլիարդ RM ակտիվներով։ Հաճախորդները միացված են էլեկտրաէներգիայի ազգային ցանցի միջոցով, ավելի քան 420 հաղորդման ենթակայաններ Թերակղզում միացված են մոտավորապես 11000 կմ[121] հաղորդման գծերով, որոնք աշխատում են 132, 275 և 500 կիլովոլտ լարմամբ։

2013 թվականին Մալայզիայի էլեկտրաէներգիայի արտադրության ընդհանուր հզորությունը կազմել է ավելի քան 29728 մեգավատ։ Ընդհանուր էլեկտրաէներգիայի արտադրությունը կազմել է 140,985,01 ԳՎտժ, իսկ էլեկտրաէներգիայի ընդհանուր սպառումը` 116,087,51 ԳՎտժ[122]։

Մալայզիայում էներգիայի արտադրությունը հիմնականում հիմնված է նավթի և բնական գազի վրա՝ շնորհիվ Մալայզիայի նավթի և բնական գազի պաշարների, որը չորրորդն է Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում Չինաստանից, Հնդկաստանից և Վիետնամից հետո[123]։

Մալայզիան նաև ունի վերականգնվող էներգիայի զգալի ռեսուրսներ և մեծ ներուժ ունի լայնածավալ արևային էներգիայի զարգացման համար, և այն ունի «ASEAN» տարածաշրջանի ամենաառաջադեմ իրավական շրջանակներից մեկը՝ վերականգնվող էներգիայի խթանման համար[124]։ Մինչև 2025 թվականը երկիրը սահմանել է վերականգնվող էներգիայի 20% թիրախ, և դրան հասնելու համար կառավարությունը պետք է բարելավի իր վերականգնվող էներգիայի կառավարումը, ներդրումային քաղաքականությունը և օտարերկրյա ներդրողների մուտքը շուկա, ինչպես նաև մշակի ավելի հեշտ ցանցային միացման շրջանակ[124]։ 2021 թվականի դրությամբ Մալայզիան միջազգային շուկայի համար արևային մարտկոցների խոշոր արտադրողներից մեկն է, բայց պարադոքսալ կերպով այն դեռ պետք է ամբողջությամբ օգտագործի դա ներքին էլեկտրաէներգիայի արտադրության համար[125]։

Տրանսպորտային ցանց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալազիայում տրանսպորտը սկսել է զարգանալ բրիտանական գաղութատիրության ժամանակ, և երկրի տրանսպորտային ցանցն այժմ բազմազան է և զարգացած։ Մալայզիայի ճանապարհային ցանցը ընդարձակ է՝ ընդգրկելով 290,099,38 կիլոմետր, այդ թվում՝ 2,016,05 կմ արագընթաց մայրուղիներ (2021 թվականին)։ Երկրի գլխավոր մայրուղին ձգվում է ավելի քան 800 կմ՝ Սինգապուրից հասնելով Թաիլանդի սահմանին։ Թերակղզու Մալայզիան ունի ընդարձակ ճանապարհային ցանց, մինչդեռ Արևելյան Մալայզիայում ճանապարհային համակարգը այնքան էլ զարգացած չէ։ Թերակղզու Մալայզիայում տրանսպորտի հիմնական տեսակները ներառում են ավտոբուսներ, գնացքներ, մեքենաներ և որոշ չափով առևտրային ճանապարհորդություններ ինքնաթիռներով։

Մալայզիան ունի վեց միջազգային օդանավակայան։ Մալայզիայի պաշտոնական ավիաընկերությունը «Malaysia Airlines»-ն է, որն ապահովում է միջազգային և ներքին օդային հաղորդակցություն երկու այլ փոխադրողների հետ միասին։ Խոշոր քաղաքների մեծ մասը կապված է օդային ուղիներով։ Երկաթուղային համակարգը պետական ​​է և ընդհանուր առմամբ անցնում է 1849 կմ։ Քաղաքներում հանրաճանաչ են երթուղայինները և արագ տրանզիտը, ինչը նվազեցնում է այլ համակարգերի երթևեկության բեռը և համարվում է անվտանգ, հարմարավետ և հուսալի։

Ճանապարհային ցանց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիս-Հարավ արագընթաց մայրուղի , Մալայզիայի ամենաերկար մայրուղին

Մալայզիայի ճանապարհային ցանցը Ասիայի ամենաընդգրկուններից մեկն է և ընդգրկում է ընդհանուր 144,403 կիլոմետր (89,728 մղոն)։

Հիմնական ազգային ճանապարհային ցանցը Մալայզիայի դաշնային ճանապարհների համակարգն է, որն անցնում է ավելի քան 49,935 կմ (31,028 մղոն)։ Մալայզիայի դաշնային ճանապարհների մեծ մասը 2 գոտի ունեցող ճանապարհներ են։ Քաղաքային շրջաններում դաշնային ճանապարհները կարող են դառնալ 4 գոտի ունեցող ճանապարհներ՝ երթևեկության թողունակությունը մեծացնելու համար։ Գրեթե բոլոր դաշնային ճանապարհները ասֆալտապատված են, բացառությամբ Սկուդայ-Պոնտական ​​մայրուղու, որը բետոնապատված է, մինչդեռ Դաշնային մայրուղու մի մասը, որը կապում է Կլանգը Կուալա Լումպուրը, ասֆալտապատ է։

Մալայզիան ունի ավելի քան 1,798 կիլոմետր (1,117 մղոն) մայրուղիներ, իսկ ամենաերկար մայրուղին՝ Հյուսիս-Հարավ արագընթաց մայրուղին, տարածվում է 800 կմ (497 մղոն) թերակղզու արևմտյան ափին՝ միացնելով խոշոր քաղաքային կենտրոնները, ինչպիսիք են Կուալա Լումպուրը և Ջոհոր Բահրուն։ 2015 թվականին կառավարությունը հայտարարեց 27 միլիարդ RM (8,23 միլիարդ ԱՄՆ դոլար) Պան-Բորնեո մայրուղու նախագծի մասին՝ արդիականացնելու բոլոր մայրուղիները երկակի վագոնների արագընթաց մայրուղիների՝ Արևելյան Մալայզիայի մայրուղիների ստանդարտը հասցնելով թերակղզու մայրուղիների որակի նույն մակարդակին[126][127]։

Երկաթուղային ցանց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս Մալայզիայում կա 1,833 կիլոմետր (1,139 մղոն) երկաթուղի, 767 կմ (477 մղոն) կրկնակի երթևեկությամբ և էլեկտրականացված։

Երկաթուղային տրանսպորտը Մալայզիայում ներառում է ծանր երկաթուղային (KTM), թեթև արագ տրանզիտ և մոնարեյլ (Rapid Rail) և ֆունիկուլյար երկաթուղային գիծ (Penang Hill Railway): Ծանր երկաթուղին հիմնականում օգտագործվում է միջքաղաքային ուղևորների և բեռնափոխադրումների, ինչպես նաև որոշ քաղաքային հասարակական տրանսպորտի համար, մինչդեռ LRT-ները օգտագործվում են ներքաղաքային քաղաքային հասարակական տրանսպորտի համար։ Գոյություն ունեն երկու մերձքաղաքային երկաթուղային ծառայություններ, որոնք կապում են Կուալա Լումպուրը Կուալա Լումպուրի միջազգային օդանավակայանի հետ։ Երկրում միակ մոնոռելսային գիծը օգտագործվում է նաև Կուալա Լումպուրում հասարակական տրանսպորտի համար, մինչդեռ միակ ճոպանուղու երկաթուղային գիծը Պենանգում է։ Կուալա Լումպուրի հասարակական տրանսպորտի համակարգը բարելավելու նպատակով ներկայումս կառուցվում է արագ տարանցման նախագիծ՝ KVMRT:

Երկաթուղային ցանցը ծածկում է Մալայզիայի թերակղզու 11 նահանգների մեծ մասը։ Արեւելյան Մալայզիայում երկաթուղիներ ունի միայն Սաբահ նահանգը։ Ցանցը միացված է նաև Թայլանդի երկաթուղային 1000 մմ (3 ֆտ 3+3⁄8 դյույմ) ցանցին հյուսիսում։ Եթե ​​Բիրմայի երկաթուղին վերակառուցվի, կարող են ծառայությունների մատուցումը դեպի Մյանմար, Հնդկաստան և Չինաստան։

Օդային ցանց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կուալա Լումպուր միջազգային օդանավակայան

Մալայզիան ունի 118 օդանավակայան, որոնցից 38-ը ասֆալտապատ են։ Ազգային ավիաընկերությունը «Malaysia Airlines»-ն է, որն ապահովում է միջազգային և ներքին օդային ծառայություններ։ Հիմնական միջազգային երթուղիները և ներքին երթուղիները, որոնք անցնում են Արևմտյան Մալայզիայի և Արևելյան Մալայզիայի միջև, սպասարկվում են« Malaysia Airlines»-ի, «AirAsia-»ի և «Malindo Air»-ի կողմից, մինչդեռ ներքին փոքր երթուղիները լրացվում են փոքր ավիաընկերություններով, ինչպիսիք են «MASwings»-ը,« Firefly»-ն և «Berjaya Air»-ը։ Բեռնափոխադրումների հիմնական ավիաընկերությունները ներառում են «MASkargo» և «Transmile Air Services»:

Կուալա Լումպուրի միջազգային օդանավակայանը Մալայզիայի գլխավոր և ամենաբանուկ օդանավակայանն է։ 2014 թվականին այն աշխարհի 13-րդ ամենածանրաբեռնված օդանավակայանն էր միջազգային ուղևորահոսքով՝ գրանցելով ավելի քան 25,4 միլիոն միջազգային ուղևորափոխադրումներ։ Այն նաև աշխարհի 20-րդ ամենածանրաբեռնված օդանավակայանն էր ուղևորահոսքով՝ գրանցելով ավելի քան 48,9 միլիոն ուղևոր։

Այլ խոշոր օդանավակայանները ներառում են Կոտա Կինապալուի միջազգային օդանավակայանը, որը նաև Մալայզիայի երկրորդ ամենաբանուկ օդանավակայանն է և Արևելյան Մալայզիայի ամենածանրաբեռնված օդանավակայանը՝ 2013 թվականին ավելի քան 6,9 միլիոն ուղևորով, և Պենանգի միջազգային օդանավակայանը՝ ավելի քան 5,4 միլիոն ուղևորով 2013 թվականին։

Ծովային ցանց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պորտ Կլանգ

Մալայզիան ռազմավարականորեն տեղակայված է Մալակկայի նեղուցում՝ աշխարհի ամենակարևոր նավագնացության ուղիներից մեկը։

Մալայզիան ունի երկու նավահանգիստ, որոնք ընդգրկված են աշխարհի 20 ամենածանրաբեռնված նավահանգիստներում՝ Պորտ Կլանգը և Տանջունգ Պելեպաս նավահանգիստները, որոնք համապատասխանաբար 2-րդ և 3-րդ ամենաբանուկ նավահանգիստներն են Հարավարևելյան Ասիայում՝ Սինգապուրի նավահանգստից հետո։

Պորտ Կլանգը Մալայզիայի ամենաբանուկ նավահանգիստն է և աշխարհի 13-րդ ամենաբանուկ նավահանգիստը 2013 թվականին՝ բեռնելով ավելի քան 10,3 միլիոն TEU: «Tanjung Pelepas »նավահանգիստը Մալայզիայի երկրորդ ամենաբանուկ նավահանգիստն է և 2013-ին աշխարհի 19-րդ ամենաբանուկ նավահանգիստը, որն ունի ավելի քան 7,6 միլիոն TEU:

Բնակչության եկամուտ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղքատության շեմից ցածր բնակչությունը կազմում է 8% ՝ 1998 թվականի դրությամբ։ 2017 թվականի դրությամբ ամսական նվազագույն աշխատավարձը կազմում է ամսական 1000 RM, Մալակա թերակղզում ժամում 4,81 RM և ամսական 920 RM, Սաբահում, Սարավակում և Լաբուանում ժամում 4,42 RM, որը ԱՄՆ դոլարով կազմում է 234 ,05 ԱՄՆ դոլար, ամսական՝ 1,12 դոլար՝ ժամում Մալայական թերակղզում և 215,3 դոլար, ամսական՝ 1,03 դոլար՝ ժամում Սաբահում, Սարավակում և Լաբուանում։

2019 թվականի հունվարի 1-ին ամբողջ երկրի համար սահմանվեց միատեսակ նվազագույն աշխատավարձ՝ ամսական 1100 ռինգգիտ (267,22 դոլար) չափով[128]։ 2020 թվականի փետրվարի 1-ից նվազագույն աշխատավարձը բարձրացել է 16 քաղաքային և 40 քաղաքային խորհուրդների տարածքներում մինչև 1200 RM (291,51 դոլար) ամսական և 5,77 RM (1,4 դոլար) ժամում, մինչդեռ թվարկված տարածքներից դուրս նվազագույն աշխատավարձը մնացել է նույնը և կազմում է 1100 RM, ($267,22) ամսական և RM5,29 ($1,29) մեկ ժամում[129][130][131][132][133][134]։

Ազատ առևտրի ջանքեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միջազգային առևտրային համաձայնագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսություն Համաձայնագիր Հապավում Եզրափակում Ստորագրվել է Արդյունավետ Իրավական

Տեքստ

Ճապոնիա Ճապոնիա Մալայզիա-Ճապոնիա տնտեսական գործընկերության համաձայնագիր MJEPA 13 Դեպտեմբեր 2005 13 Դեկտեմբեր 2005 13 Հուլիս 2006 [2]
Պակիստան Պակիստան Մալայզիա-Պակիստան ավելի սերտ տնտեսական գործընկերության համաձայնագիր MPCEPA 8 Նոյեմբեր 2007 8 Նոյեմբեր 2007 1 Հունվար 2008 [3]
Նոր ԶելանդիաՆոր Զելանդիա Մալայզիա-Նոր Զելանդիա ազատ առևտրի համաձայնագիր MNZFTA 30 Մայիս 2009 26 Օգոստոս 2009 1 Օգոստոս 2010 [4]
Հնդկաստան Հնդկաստան Մալայզիա-Հնդկաստան Համապարփակ տնտեսական համագործակցության համաձայնագիր MICECA 18 Փետրվար 2011 1 Հուլիս 2011 [5]
Չիլի Չիլի Մալայզիա-Չիլի ազատ առևտրի համաձայնագիր MCFTA Մայիս 2010 13 Նոյեմբեր 2010 25 Փետրվար 2012 [6]
Ավստրալիա Ավստրալիա Մալայզիա-Ավստրալիա ազատ առևտրի համաձայնագիր MAFTA 30 Մարտ 2012 1 Հունվար 2013 [7]
Թուրքիա Թուրքիա Մալայզիա-Թուրքիա ազատ առևտրի համաձայնագիր MTFTA 15 Հունվար 2014 17 Ապրիլ 2014 1 Օգոստոս 2015 [8]
Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն ASEAN–Չինաստան ազատ առեւտրի համաձայնագիր ACFTA Նոյեմբեր 2002 1 Հունվար 2010 [9]
Ճապոնիա Ճապոնիա ԱՍԵԱՆ-Ճապոնիա Համապարփակ տնտեսական գործընկերության համաձայնագիր AJCEP 14 Ապրիլ 2008 1 Փետրվար 2009 [10]
Հարավային Կորեա Հարավային Կորեա ԱՍԵԱՆ-Կորեա ազատ առևտրի համաձայնագիր AKFTA 1 Հունվար 2010 [11]
Հնդկաստան Հնդկաստան ASEAN-Հնդկաստան ազատ առևտրի համաձայնագիր AIFTA 13 Օգոստոս 2009 1 Հունվար 2010 [12]
ԱվստրալիաԱվստրալիա
Նոր ԶելանդիաՆոր Զելանդիա 		ASEAN-Ավստրալիա-Նոր Զելանդիա ազատ առևտրի գոտու համաձայնագիր AANZFTA 27 Փետրվար 2009 1 Հունվար 2010 [13]
Հոնկոնգ Հոնկոնգ ԱՍԵԱՆ-Հոնկոնգ, Չինաստան ազատ առևտրի համաձայնագիր AHKFTA 12 Նոյեմբեր 2017 13 Հոտտեմբեր 2019 [14]

Բանակցությունների փուլում գտնվող առևտրային համաձայնագրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մալայզիա-EFTA տնտեսական գործընկերության համաձայնագիր 2012 թվականից[135]
  • Մալայզիա-Եվրամիություն ազատ առևտրի համաձայնագիր (MEUFTA)
  • Տրանսխաղաղօվկիանոսյան գործընկերության համաձայնագիր (TPP)
  • Առևտրի արտոնյալ համակարգ-Իսլամական կոնֆերանսի կազմակերպություն (TPS-OIC)
  • Զարգացող ութը (D-8) Արտոնյալ սակագնային համաձայնագիր (PTA)

Ներդրումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մալայզիայի ընդհանուր կուտակված ներդրումները 2014 թվականին կազմել են 235,9 միլիարդ RM, որից 72,6 տոկոսը (171,3 միլիարդ RM) ներդրվել է ներքին աղբյուրներից, իսկ 27,4 տոկոսը (RM64,6 միլիարդ)՝ արտաքին աղբյուրներից[136]։

Ըստ «Kearney» համաշխարհային կառավարման խորհրդատվական ընկերության, Մալայզիան 2014 թվականին օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների վստահության ինդեքսում զբաղեցրել է 15-րդ տեղը, 2012 թվականին՝ 9-րդը, 2007 թվականին՝ 16-րդը և 2010 թվականին՝ 21-րդը։ Ցուցանիշը գնահատում է քաղաքական, տնտեսական և կարգավորող փոփոխությունների ազդեցությունը օտարերկրյա ուղղակի ներդրողների մտադրությունների և աշխարհի առաջատար ընկերությունների ղեկավարների նախասիրությունների վրա[137][138]։

Վարկանիշ
2007		 Վարկանիշ
2010		 Վարկանիշ
2012		 Վարկանիշ
2014		 Երկիր ՕՈՒՆ վստահություն
Ցուցանիշ
3 2 4 1 Միացյալ Նահանգներ ԱՄՆ 2.16
1 1 1 2 Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետություն Չինաստան 1.95
– 9 20 3 Կանադա Կանադա 1.93
4 10 8 4 Միացյալ ԹագավորությունՄիացյալ թագավորություն 1.91
6 4 3 5 Բրազիլիա Բրազիլիա 1.91
10 5 5 6 ԳերմանիաԳերմանիա 1.84
5 3 2 7 Հնդկաստան Հնդկաստան 1.81
11 7 6 8 Ավստրալիա Ավստրալիա 1.76
7 24 7 9 ՍինգապուրՍինգապուր 1.75
8 13 17 10 Ֆրանսիա Ֆրանսիա 1.74
20 11 15 11 ԱՄԷ ԱՄԷ 1.74
19 8 – 12 ՄեքսիկաՄեքսիկա 1.72
18 – 11 13 Հարավային ԱֆրիկաՀարավային Աֆրիկա 1.70
– – 22 14 ՇվեյցարիաՇվեյցարիա 1.68
16 21 10 15 ՄալայզիաՄալայզիա 1.65
– – – 16 ՇվեդիաՇվեդիա 1.64
– – – 17 Չիլի Չիլի 1.64
- – 24 18 Իսպանիա Իսպանիա 1.63
– – 21 19 Ճապոնիա Ճապոնիա 1.62
– – – 20 Իտալիա Իտալիա 1.61
12 – 16 21 Բելգիա Բելգիա 1.61
6 6 23 22 Նիդերլանդներ 1.61
– – 18 23 Դանիա Դանիա 1.61
13 – 19 24 Թուրքիա Թուրքիա 1.60
18 23 13 25 Ինդոնեզիա Ինդոնեզիա 1.60

Մալայզիայի խոշորագույն հասարակական ընկերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի ընկերությունների ցուցակը՝ ըստ «Fortune» ամսագրի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս ցանկը ցուցադրում է բոլոր մալազիական ընկերությունները «Fortune Global 500-»ում, որը դասակարգում է աշխարհի խոշորագույն ընկերությունները տարեկան հասույթով։ Ստորև բերված թվերը տրված են միլիոնավոր ԱՄՆ դոլարներով և նախատեսված են 2019 ֆինանսական տարվա համար[139]։ Թվարկված են նաև գլխամասային գրասենյակի գտնվելու վայրը, զուտ շահույթը, աշխատողների թիվը ամբողջ աշխարհում և յուրաքանչյուր ընկերության արդյունաբերության հատվածը։

Վարկանիշը Fortune 500
վարկանիշ 		Անուն Արդյունաբերություն Եկամուտներ
(ԱՄՆ դոլարով) 		Շահույթներ
(ԱՄՆ դոլարով) 		Աշխատակիցներ Հասցեն
1 186 Petronas Նավթ և գազ 58,027 7,975 47,669 Կուալա Լումպուր

2021 թվականի ընկիերությունների ցուցակը ըստ «Forbes» ամսագրի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս ցանկը հիմնված է «Forbes Global 2000»-ի վրա, որը դասակարգում է աշխարհի 2000 խոշորագույն հրապարակային ընկերությունները։ «Forbes»-ի ցուցակը հաշվի է առնում մի շարք գործոններ, ներառյալ եկամուտը, զուտ շահույթը, ընդհանուր ակտիվները և յուրաքանչյուր ընկերության շուկայական արժեքը։ Յուրաքանչյուր գործոնին տրվում է կշռված վարկանիշ՝ ըստ կարևորության, երբ դիտարկվում է ընդհանուր վարկանիշը։ Ստորև բերված աղյուսակը նաև թվարկում է յուրաքանչյուր ընկերության գլխամասային գրասենյակի գտնվելու վայրը և արդյունաբերության ոլորտը։ Թվերը միլիարդավոր ԱՄՆ դոլարներով են և վերաբերում են 2020 թվականին։ Ցուցակագրված են Մալայզիայի բոլոր 9 ընկերությունները[140]։

Վարկանիշ Forbes
2000 վարկանիշ 		Անունը Գլխամասի գտնվելու վայրը Եկամուտ
(միլիարդ
ԱՄՆ դոլար) 		Շահույթ
(միլիարդ
ԱՄՆ դոլար) 		Ակտիվներ
(billions
US$) 		Արժեք
(billions
US$) 		Արդյունաբերություն
1 364 Maybank Կուալա Լումպուր 10.5 1.5 213.0 22.9 Բանկային գործ
2 679 Tenaga Nasional Կուալա Լումպուր 10.5 0.9 45.1 13.9 Կոմունալ ծառայություններ
3 694 Հանրային բանկ Berhad Կուալա Լումպուր 4.5 1.2 112.2 19.8 Բանկային գործ
4 1175 «CIMB Group Holdings» Կուալա Լումպուր 6.1 0.3 149.7 10.3 Ֆինանսներ
5 1400 RHB բանկ Կուալա Լումպուր 2.6 0.5 67.4 5.2 Բանկային գործ
6 1404 Հոնգ Լեոնգ ֆինանսական խումբ Կուալա Լումպուր 2.0 0.5 65.5 4.6 Կոնգլոմերատ
7 1448 Top Glove Corporation Berhad Կուալա Լումպուր 3.6 1.6 3.1 10.8 Ռետինե
8 1958 Petronas Chemicals Կուալա Լումպուր 3.4 0.4 10.3 15.4 Նավթ և գազ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects». IMF (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 18-ին.
  2. ↑ «The Global Competitiveness Report 2021». IMD World Competitiveness Center (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 9-ին.
  3. ↑ «Regional Study on Labour Productivity in ASEAN» (PDF). The ASEAN Secretariat & Asian Productivity Organization (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 9-ին.
  4. ↑ Boulton, WilliaM; Pecht, Michael; Tucker, William; Wennberg, Sam (1997 թ․ մայիս). «Electronics Manufacturing in the Pacific Rim, World Technology Evaluation Center, Chapter 4: Malaysia». Wtec.org. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  5. ↑ «Malaysia, A Statist Economy». Infernalramblings.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
  6. ↑ «High-technology exports (current US$) - Singapore, Malaysia, Thailand, Indonesia | Data». data.worldbank.org.
  7. ↑ «OEC - Palm Oil (HS92: 1511) Product Trade, Exporters and Importers». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  8. ↑ The Prime Minister's Office. The Security of the Straits of Malacca and its implications to the Southeast Asia regional security. Retrieved 26 November 2007. Արխիվացված 5 Ապրիլ 2008 Wayback Machine
  9. ↑ American University. Tin Mining in Malaysia. Retrieved 14 November 2007. Արխիվացված 7 Օգոստոս 2014 Wayback Machine
  10. ↑ Mahathir Bin Mohamad (2008 թ․ նոյեմբերի 17). «The Way Forward». Prime Minister's Office. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 12-ին.
  11. ↑ Malaysia may be developed nation by 2018, says minister Արխիվացված 11 Ապրիլ 2013 archive.today
  12. ↑ «The World Factbook». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  13. ↑ Paweł Bożyk (2006). «Newly Industrialized Countries». Globalization and the Transformation of Foreign Economic Policy. Ashgate Publishing, Ltd. էջ 164. ISBN 0-7546-4638-6.
  14. ↑ N. Gregory Mankiw (2007). Principles of Economics (4th ed.). Cengage Learning. ISBN 978-0-324-22472-6.
  15. ↑ «COUNTRY COMPARISON :: GDP (PURCHASING POWER PARITY)». CIA. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 26-ին.
  16. ↑ Wong Wei-Shen (2012 թ․ մայիսի 7). «Malaysia got what it takes to be developed nation». The Star. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 25-ին.
  17. ↑ «22-07-2005: Ringgit depeg not likely to have immediate impact on sovereign, banks, corporates». The Edge. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 10-ին.
  18. ↑ Liau Y-Sing (2007 թ․ մարտի 19). «Malaysia says offshore ringgit trade not needed». Reuters.
  19. ↑ «EPU:New Economic Policy». Economic Planning Unit, Prime Ministers Department Malaysia. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ օգոստոսի 28-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 28-ին.
  20. ↑ «Jabatan Penerangan Rakyat: Dasar Ekonomy Baru» (մալայերեն). Ministry of Information Malaysia. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 28-ին.
  21. ↑ Jomo K.S. (2004 թ․ սեպտեմբերի 1). «The New Economic Policy and Interethnic Relations in Malaysia». United Nations Research Institute for Social Development. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 28-ին.
  22. ↑ 22,0 22,1 «Bumi proviso removed to rope in more investments, says Najib». The Star. 2009 թ․ ապրիլի 22. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 24-ին. Վերցված է 2009 թ․ ապրիլի 23-ին.
  23. ↑ Thomas Fuller (2001 թ․ հունվարի 5). «Criticism of 30-Year-Old Affirmative-Action Policy Grows in Malaysia». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 7-ին.
  24. ↑ Niluksi Koswanage (2008 թ․ մարտի 11). «Malaysia opposition takes aim at affirmative action». Reuters.
  25. ↑ «Foreign ownership in stockbroking firms raised to 70pc». New Straits Times. Bernama. 2009 թ․ հունիսի 30.(չաշխատող հղում)
  26. ↑ «Malaysia 2007 fuel subsidies at RM40b: PM». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունվարի 12-ին.
  27. ↑ Economic numbers bode well for M'sia. Business Times. 22 September 2009
  28. ↑ «Prices for RON95 and diesel to be determined by float system - Nation | The Star Online». thestar.com.my. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  29. ↑ «Establishment Post». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 6-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  30. ↑ «The Star». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  31. ↑ «Sovereign Wealth Fund Acquisitions and Other Foreign Government Investments in the United States: Assessing the Economic and National Security Implications» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 16-ին.
  32. ↑ «Khazanah Nasional» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  33. ↑ «EPF asset size swells to RM597bil, boosted by strong stock market performance». Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
  34. ↑ «TowersWatson». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  35. ↑ «EPF to double overseas investments». Business Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 12-ին.
  36. ↑ «EPF's Investment Income Increases To RM3.6 Billion in Q2». Kumpulan Wang Simpanan Pekerja. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 8-ին.
  37. ↑ «Eligibility to Invest». Amanah Saham Nasional Berhad. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 9-ին.
  38. ↑ 38,0 38,1 Asan Ali Golam (2004). «Growth, Structural Change, and Regional Inequality in Malaysia». Ashgate. էջ 67. ISBN 9780754643326.
  39. ↑ «Investment in Malaysia». Innovasjon Norge. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 2-ին.
  40. ↑ «XE: Convert USD/MYR. United States Dollar to Malaysia Ringgit». xe.com (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 16-ին.
  41. ↑ Ethan Kaplan; Dani Rodrik. «Did the Malaysia Capital Controls Work?» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  42. ↑ «Malaysia's Economic Growth Moderating But Improvement in Second Half Expected» (PDF). Asian Strategy & Leadership Institute. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 20-ին.
  43. ↑ «Malaysia may liberalize ringgit if forex market 'vibrant'». Reuters. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 21-ին.
  44. ↑ Rupe Damodaron (2010 թ․ սեպտեմբերի 13). «All eyes on ringgit after PM's remarks». Business Times Malaysia. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 16-ին.
  45. ↑ «Malaysia». State.gov. 2010 թ․ հուլիսի 14. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
  46. ↑ «ANZ Business». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  47. ↑ «Environment at a Glance 2004: Malaysia» (PDF). World Bank. Վերցված է 2008 թ․ հուլիսի 31-ին.
  48. ↑ «TED Case Studies». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  49. ↑ USGS Manganese Production Statistics
  50. ↑ USGS Lime Production Statistics
  51. ↑ «EIA». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  52. ↑ «IMD competitiveness index». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 30-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 28-ին.
  53. ↑ «Member Countries». World Bank (անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  54. ↑ «Big jump in Malaysia's ranking for foreign investments - the Rakyat Post - the Rakyat Post». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 13-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 13-ին.
  55. ↑ Permudah Background Արխիվացված 23 Հոկտեմբեր 2008 Wayback Machine
  56. ↑ Permudah Highlights Արխիվացված 1 Դեկտեմբեր 2008 Wayback Machine
  57. ↑ «Release of the Global Innovation Index 2020: Who Will Finance Innovation?». www.wipo.int (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  58. ↑ «Global Innovation Index 2019». www.wipo.int (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  59. ↑ «RTD - Item». ec.europa.eu. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  60. ↑ «Global Innovation Index». INSEAD Knowledge (անգլերեն). 2013 թ․ հոկտեմբերի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 2-ին.
  61. ↑ «Inland Revenue Board of Malaysia 2016 Taxation Rates» (PDF). Inland Revenue Board of Malaysia.(չաշխատող հղում)
  62. ↑ «MySST». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 13-ին.
  63. ↑ 63,0 63,1 «Malaysia becomes China's 3rd largest trade partner in Asia - Business - Chinadaily.com.cn». www.chinadaily.com.cn.
  64. ↑ «China, Malaysia target 60b trade volume[1]- Chinadaily.com.cn». www.chinadaily.com.cn.
  65. ↑ «Statistics Singapore - Trade with Major Trading Partners». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  66. ↑ «MalaysianInsider». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  67. ↑ «External Trade Cont. – StatsDW Portal» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 13-ին.
  68. ↑ 68,0 68,1 «Malaysia Agriculture, Information about Agriculture in Malaysia». Encyclopedia of the Nations. Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  69. ↑ Wijnen, Ben van. «Climate Malaysia». Malaysiasite.nl. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  70. ↑ «AgroJournal» (PDF). Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  71. ↑ [1] Արխիվացված 22 Հուլիս 2011 Wayback Machine
  72. ↑ «Agriculture - Malaysia - export, crops, farming, sector». Nationsencyclopedia.com. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  73. ↑ Selamat, Ahmad; Ismail, Mohd. «Pertanika Journal of Tropical Agricultural Science : 2009-08» (PDF). Wf2dnvr12.webfeat.org. ISSN 1511-3701. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. «RICE Planting; CONSUMPTION (Economics)»
  74. ↑ Pakiam, Ranjeetha (2013 թ․ հունվարի 3). «Palm Oil Advances as Malaysia's Export Tax May Boost Shipments». Bloomberg. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.
  75. ↑ «MPOB expects CPO production to increase to 19 million tonnes this year». The Star Online. 2013 թ․ հունվարի 15. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.
  76. ↑ «MALAYSIA: Stagnating Palm Oil Yields Impede Growth». usda.gov. USDA Foreign Agricultural Service. 2012 թ․ դեկտեմբերի 11. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.
  77. ↑ May, Choo Yuen (2012 թ․ սեպտեմբեր). «Malaysia: economic transformation advances oil palm industry». aocs.org. American Oil Chemists' Society. Վերցված է 2013 թ․ հունվարի 29-ին.
  78. ↑ «Exclusive: EU risks 'trade war' with Malaysia over palm oil - Mahathir». Reuters (անգլերեն). 2019 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 2-ին.
  79. ↑ «Index of /industry». Mrepc.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  80. ↑ 80,0 80,1 «INSIGHT ALPHA». insightalpha.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 20-ին.
  81. ↑ 81,0 81,1 81,2 81,3 «Malaysia For Model Sustainable Rubber Industry - Dr Zairossani bin Mohd Nor, Director General, MRB - Rubber Asia». Rubber Asia (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ նոյեմբերի 28. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 20-ին.
  82. ↑ «World's Biggest Glove Producer At Risk as Pandemic Hits Home». www.msn.com. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 26-ին.
  83. ↑ «Plantation And Rubber Industries Of Malaysia Of Malaysia Economics Essay». www.uniassignment.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 20-ին.
  84. ↑ 84,0 84,1 Hays, Jeffrey. «RUBBER IN MALAYSIA | Facts and Details». factsanddetails.com (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 20-ին.
  85. ↑ 85,0 85,1 85,2 «MIDA». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  86. ↑ 86,0 86,1 86,2 Bradsher, Keith (2014 թ․ դեկտեմբերի 12). «NYTimes». The New York Times. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 25-ին.
  87. ↑ «Jinkosolar». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 25-ին.
  88. ↑ «eximbank» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 26-ին.
  89. ↑ «Ohio». Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 26-ին.
  90. ↑ «PV Tech». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 25-ին.
  91. ↑ 91,0 91,1 «The Automotive Industry». mai.org.my. 2017 թ․ մայիսի 20. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 20-ին.
  92. ↑ «Malaysia automotive association». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  93. ↑ «Astonishing facts». proton.com. 2007 թ․ օգոստոսի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 20-ին.
  94. ↑ Vaswani, Simran. «Malaysian Unicorn Carsome Raises $290 Million To Fund Southeast Asia Expansion Plans». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 27-ին.
  95. ↑ 95,0 95,1 «Statistics». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  96. ↑ «GFCI» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  97. ↑ 97,0 97,1 «Institutional Investor». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 11-ին.
  98. ↑ 98,0 98,1 «Moody's». 2014 թ․ հունիսի 5. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 11-ին.
  99. ↑ «HomilyChart». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 12-ին.
  100. ↑ «Overview». www.bursamalaysia.com. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 30-ին.
  101. ↑ «Bursa Malaysia history». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 19-ին.
  102. ↑ «MalaysianInsider». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  103. ↑ «MALAYSIA TOURIST ARRIVALS BY COUNTRY OF NATIONALITY DECEMBER 2014» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 9-ին.
  104. ↑ «MALAYSIA TOURIST ARRIVALS BY COUNTRY OF NATIONALITY DECEMBER 2014» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունվարի 9-ին.
  105. ↑ http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/malaysia_country_report_2014.pdf(չաշխատող հղում)
  106. ↑ «Malaysia is 10th most visited country - Nation | the Star Online». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ օգոստոսի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  107. ↑ Suratman, Robiah. «Tourism Industry In Malaysia The Experience and Challenge».Կաղապար:Self-published inline
  108. ↑ «The Star». Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  109. ↑ 109,0 109,1 Wong, Kee Mun; Velasamy, Peramarajan; Tengku Arshad, Tengku Nuraina (2014). «Medical Tourism Destination SWOT Analysis: A Case Study of Malaysia, Thailand, Singapore and India». SHS Web of Conferences. 12: 01037. doi:10.1051/shsconf/20141201037.
  110. ↑ «NomadCapitalist». 2014 թ․ հունվարի 5. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  111. ↑ «CNBC». CNBC. 2014 թ․ մարտի 14. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  112. ↑ «MTQUA». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 7-ին.
  113. ↑ Ng, Jason (2014 թ․ նոյեմբերի 28). «WSJ». Wall Street Journal. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 5-ին.
  114. ↑ Petronas. «Petronas Corporate Milestones 1974–2002». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 28-ին.
  115. ↑ Malaysia Trade Mission to US (2005). «Oil and Gas opportunity in Malaysia». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 27-ին.
  116. ↑ «Malaysia's economy to grow by 4-5% this year, central bank says – GE63» (ամերիկյան անգլերեն). 2023 թ․ ապրիլի 2. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 2-ին.
  117. ↑ «Why Malaysia». Malaysia Industrial Development Authority. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  118. ↑ «Malaysian Telecommunications Overview». American University. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 25-ին.
  119. ↑ «Telephones – mobile cellular». The World Factbook. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 25-ին.
  120. ↑ «Infrastructure and Rural Development in Malaysia» (PDF). Centre on Integrated Rural Development for Asia and the Pacific. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ մայիսի 14-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 25-ին.
  121. ↑ «Tenaga Nasional Berhad 500kV Transmission System, Phase 1». Ranhill Berhad. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 23-ին.
  122. ↑ «Energy Commission». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 9-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 11-ին.
  123. ↑ Selamat, Salsuwanda; Abidin, Che Zulzikrami Azner. «Renewable Energy and Kyoto Protocol: Adoption in Malaysia». Universiti Malaysia Perlis. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
  124. ↑ 124,0 124,1 Vakulchuk, Roman; Kresnawan, Muhammad Rizki; Merdekawati, Monika; Overland, Indra; Sagbakken, Haakon Fossum; Suryadi, Beni; Yurnaidi, Zulfikar (2020). «Malaysia: How to Scale Up Investment in Renewable Energy». ASEAN Centre for Energy. doi:10.13140/RG.2.2.32870.45124.
  125. ↑ Overland, Indra; Sagbakken, Haakon Fossum; Chan, Hoy-Yen; Merdekawati, Monika; Suryadi, Beni; Utama, Nuki Agya; Vakulchuk, Roman (2021 թ․ դեկտեմբեր). «The ASEAN climate and energy paradox». Energy and Climate Change. 2: 100019. doi:10.1016/j.egycc.2020.100019. hdl:11250/2734506.
  126. ↑ Mody, Ashoka (1997). Infrastructure strategies in East Asia: the untold story. The World Bank. էջ 35. ISBN 0-8213-4027-1.
  127. ↑ Pim, Lim How (2014 թ․ հոկտեմբերի 17). «Fadillah says Pan Borneo Highway to be built under Ukas initiative». Borneo Post. Վերցված է 2014 թ․ հոկտեմբերի 19-ին.
  128. ↑ «Minimum wage raised to RM1,100 in 2019 | Malaysia | Malay Mail». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 17-ին.
  129. ↑ «Minister: RM1,200 minimum wage compliance to be known by Feb 28 | Malaysia | Malay Mail». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  130. ↑ «New minimum wage gazetted | The Star». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  131. ↑ «The State of the Nation: Where Malaysia stands on minimum wage scale | The Edge Markets». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  132. ↑ «A clear roadmap on minimum wage increments, please — FMM tells govt | The Edge Markets». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  133. ↑ «Employment law: New minimum wage rates to take effect on 1 February 2020 - Lexology». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  134. ↑ «Архивированная копия». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 5-ին.
  135. ↑ Եվրոպական ազատ առեւտրի ասոցիացիա - Մալայզիա], EFTA.int. Վերցված է 2019 թվականի հունվարի 29-ին։
  136. ↑ «MIDA». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 4-ին.
  137. ↑ «2012 Top 25 Foreign Direct Investment (FDI) Confidence Index Countries». 1-million-dollar-blog. 2011 թ․ դեկտեմբերի 8. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  138. ↑ «The 2023 Kearney Foreign Direct Investment Confidence Index: Cautious optimism». www.kearney.com. Վերցված է 2024 թ․ մարտի 27-ին.
  139. ↑ «Global 500». Fortune (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 19-ին.
  140. ↑ «The World's Largest Public Companies». Forbes (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 19-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մալայզիայի_տնտեսություն&oldid=9953998» էջից