Միասնական հաղորդակցություններ
Միասնական հաղորդակցությունը (ՄՀ) բիզնես և մարքեթինգային հայեցակարգ է, որը նկարագրում է ձեռնարկությունների հաղորդակցման ծառայությունների ինտեգրումը, ինչպիսիք են ակնթարթային հաղորդագրությունները (չաթ), տեղեկատվության առկայությունը, ձայնը (ներառյալ IP հեռախոսակապը), շարժունության առանձնահատկությունները (ներառյալ ընդլայնման շարժունության ընդլայնումը և համար մեկը՝ հասանելիությունը), աուդիոն, վեբ և վիդեոկոնֆերանսը, ֆիքսված-շարժական միացումը (FMC), համակարգչի էկրանի կիսումը, տվյալների փոխանակում (ներառյալ վեբ միացումով էլեկտրոնային փոխգործուն գրատախտակները), զանգերի վերահսկողությունը և խոսքի ճանաչումը իրականությունից դուրս կապի ծառայություններով, ինչպիսիք են միասնական հաղորդագրությունները (ինտեգրված ձայնային հաղորդագրությունները, էլ. փոստը, SMS և ֆաքս)։ ՄՀ-ն պարտադիր չէ, որ մեկ արտադրանք լինի, այլ արտադրանքների մի շարք է, որն ապահովում է կայուն միասնական միջերես և բազմաթիվ սարքերում և մեդիա տեսակներում օգտատիրոջ փորձը[1]։
Ընդհանուր առմամբ ՄՀ-ն կարող է ներառել հաղորդակցության բոլոր ձևերը, որոնք կարող են փոխանակել ցանցի միջոցով՝ ներառելով հաղորդակցության այլ ձևեր, ինչպիսիք են ինտերնետ արձանագրության հեռուստատեսությունը և թվային ազդանշանը, քանի որ դրանք դառնում են ցանցային հաղորդակցության ինտեգրված մաս և կարող են ուղղորդված լինել մեկ անձից մյուսին, կամ մեկ անձից՝ շատերին։
ՄՀ-ն անհատին թույլ է տալիս հաղորդագրություն ուղարկել մեկ կրիչի վրա և ստանալ նույն հաղորդակցությունը մեկ այլ կրիչի վրա։ Օրինակ, կարելի է ստանալ ձայնային փոստի հաղորդագրություն և ընտրել բացել այն էլեկտրոնային փոստի կամ բջջային հեռախոսի միջոցով։ Եթե ուղարկողը առցանց է համաձայն տեղեկատվության առկայության և ներկայումս ընդունում է զանգեր, պատասխանը կարող է անմիջապես ուղարկվել տեքստի կամ տեսազանգի տեսքով։ Այլապես այն կարող է ուղարկվել որպես հաղորդագրություն ոչ իրական ժամանակում, որը կարող է հասանելի լինել կապի տարբեր միջոցներով։
Սահմանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդակցությունների համար կան տարբեր սահմանումներ[2]։ Հիմնական սահմանումն է «հաղորդակցությունները, որոնք ինտեգրված են բիզնես գործընթացները օպտիմալացնելու և օգտագործողների արտադրողականությունը բարձրացնելու համար», սակայն նման ինտեգրումը կարող է ունենալ բազմաթիվ ձևեր, օրինակ՝ օգտվողների կողմից իրենց սովորությունների կարգավորումը, անձնային ինտեգրումները, ինչպես սահմանված է ընթացակարգերի և ուսման մեջ, հաղորդակցվելու հնարավորությունը վաճառվող գործիքների մեջ, ինչպիսիք են Thunderbird-ը, Outlook-ը, Lotus Notes-ը, BlackBerry-ն, Salesforce.com-ը և այլն, կամ հատուկ նպատակային ինտեգրում հատուկ գործառնական բաժանմունքներում կամ ուղղահայաց կառույցներում, ինչպիսին է առողջապահությունը, համապատասխան հավելվածներում[3]։
Միասնական հաղորդակցությունները զարգացող տեխնոլոգիաների մի շարք են, որոնք ավտոմատացնում և միավորում են մարդկանց ու սարքերի հաղորդակցությունը ընդհանուր համատեքստի և իրադրության մեջ։ Այն օպտիմացնում է բիզնես գործընթացները և բարելավում մարդկանց հաղորդակցությունը՝ նվազեցնելով հետաձգումը ուշացումները, վերահսկելովսահուն ընթացքը և վերացնելով կախվածությունը սարքերից և կապի միջոցներից։ ՄՀ համակարգը կարող է ներառել այնպիսի գործառույթներ, ինչպիսիք են տեքստային և ձայնային հաղորդագրությունները, տեսազանգերը, հանդիպումները, թիմային համագործակցությունը, ֆայլերի փոխանակումը և ինտեգրված հավելվածները։[1]
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդակցությունների պատմությունը կապված է օժանդակ տեխնոլոգիաների էվոլյուցիայի հետ։ Ի սկզբանե, բջջային կապի բիզնես համակարգերը իրենցից ներկայացնում էին մասնավոր ճյուղի հեռախոսակայաններ (PBX) կամ բջջային կապի հիմնական համակարգեր, որոնք տրամադրվում և կառավարվում էին տեղական կապի ընկերության կողմից։ Այս համակարգերն օգտագործում էին հեռախոսային ընկերության անալոգային կամ թվային սխեմաները՝ կենտրոնական գրասենյակից (CO) հաճախորդին հեռախոսազանգեր հասցնելու համար։ Համակարգը՝ մասնավոր ճյուղի հեռախոսակայանը կամ բջջային կապի հիմնական համակարգը, ընդունում էր զանգը և համապատասխան հաճախականության և գծի տեսքով ուղղում այն հաճախորդին։
1980-ականներին ձայնային հաղորդագրությունների համակարգերը Ինտերակտիվ ձայնային արձագանքման նման գործառույթներով ճանաչվեցին որպես մուտք գործելու մեխանիզմներ բջջային կապի աշխատողների համար ընդհանրացնելով տեղեկությունը՝ մինչ բջջային հեռախոսների և ԱՀ-ների տարածումը[4]։
Միասնական հաղորդակցություն տերմինը առաջացել է 1990-ականների կեսերին, երբ հաղորդագրությունների փոխանակումը և իրական ժամանակում շփումը սկսեցին միավորվել։ 1993 թվականին ThinkRite-ը (VoiceRite) մշակեց հաղորդագրությունների միասնական համակարգը՝ POET-ը IBM կազմակերպության ներքին օգտագործման համար։ Այն տեղադրվել է ԱՄՆ-ում IBM կազմակերպության 55 մասնաճյուղերում՝ 54,000 աշխատակիցների համար և ինտեգրվել IBM OfficeVision/VM (PROFS) ծրագրի հետ և IBMers-ին տրամադրել է մեկ հեռախոսահամար ձայնային հաղորդագրությունների, ֆաքսի, տառաթվային էջերի և այս ամենին հետևելու համար։ POET միասնական համակարգը գործածվել է մինչև 2000 թվականը[5]։ I1990-ականների վերջին Նոր Զելանդիայում հիմնված IPFX կազմակերպությունը մշակեց բաժանորդների հասանելիությանը հետևելու առևտրային արտադրանքը, որը թույլ էր տալիս օգտատերերին տեսնել գործընկերների գտնվելու վայրը, որոշել, թե ինչպես կապվել նրանց հետ, և թե ինչպես են նրանց հաղորդագրությունները մշակվում իրենց ներկայության հիման վրա։ Առաջին լիարժեք հնարավորություններով համակցված հեռախոսակապի առաջարկը Nortel Succession MX (Multimedia eXchange) կազմակերպության արտադրանքն էր[6], որը հետագայում հայտնի դարձավ Nortel Multimedia Communications Server (MCS 5100) անունով[7]։
Այս ծառայության հիմնական թերությունը հեռախոսային ընկերության կամ մատակարար գործընկերոջը վստահելն էր PBX-ն կամ հեռախոսային հիմնական համակարգը կառավարելու հարցում (շատ դեպքերում)։ Սա հանգեցրեց հաճախորդների համար մնացորդային կրկնակի ծախսերի։ Ժամանակի ընթացքում PBX-ն դարձավ էլ ավելի մասնավոր կառույց և ընդունվեցին ներքին հաստիքի աշխատակիցներ՝ այս համակարգը կառավարելու համար։ Այս ամենը սովորաբար անում էին այն ընկերությունները, որոնք կարող էին իրենց թույլ տալ կիրառել այս հմտությունը և դրանով իսկ նվազեցնել հեռախոսային ընկերությանը կամ իրենց տեղական PBX վաճառողին ծանուցելու անհրաժեշտությունը ամեն անգամ, երբ համակարգում փոփոխության կարիք էր զգացվում։ Մասնավորեցման աճը խթանեց ավելի հզոր ծրագրային աճ, որը մեծացրեց համակարգի օգտագործման և վերահսկողության մակարդակը։
Երբ ընկերությունները սկսեցին տեղակայել IP ցանցեր իրենց միջավայրում, ընկերությունները սկսեցին օգտագործել այդ ցանցերը ձայն փոխանցելու համար՝ ավանդական հեռախոսային ցանցերի սխեմաների վրա հենվելու փոխարեն։ Որոշ մատակարարներ, ինչպիսիք են Avaya-ն և Nortel-ը, ստեղծեցին միացումների փաթեթներ կամ քարտեր իրենց PBX համակարգերի համար, որոնք իրենց կապի համակարգերը կարող են կցել IP ցանցին։ Այլ մատակարարներ, ինչպիսին է Cisco-ն, ստեղծեցին սարքավորումներ, որոնք կարող էին տեղադրվել երթուղիների մեջ՝ ձայնային զանգերը ընկերության ցանցով տեղից տեղ տեղափոխելու համար։ Ցանցով փոխանցվող և մեկ այլ հեռախոսային համակարգ առաքվող PBX սխեմաների ավարտը ավանդաբար կոչվում է Voice over IP (Voice over Internet Protocol կամ VoIP): Այս ծրագրի համար հատուկ սարք էր անհրաժեշտ ցանցային սարքավորումների 2 ծայրերին՝ յուրաքանչյուր տեղում ավարտ և մատակարարում ապահովելու համար։ Ժամանակի ընթացքում Siemens-ը, Alcatel-Lucent-ը, Cisco-ն, Nortel-ը, Avaya-ն, Wildix-ը և Mitel-ը հասկացան ավանդական PBX -ն կամ հիմնական համակարգը վերացնելու և այն IP-ի հիման վրա լուծումով փոխարինելու ներուժը։ Այս IP լուծման համար անհրաժեշտ էր միայն ծրագրային ապահովում, և դրանով իսկ վերացնում է հաճախորդի մոտ սարքավորումների «միացման» անհրաժեշտությունը (ունենալ անհրաժեշտ սարքավորումներ արտաքին աշխարհին միանալու համար)։ Սա ստեղծեց նոր տեխնոլոգիա, որն այժմ կոչվում է IP հեռախոսակապ։ Համակարգը, որն օգտագործում է միայն IP-ի վրա հիմնված հեռախոսակապի ծառայություններ, այլ ոչ թե հին PBX -ն կամ հիմնական համակարգ, կոչվում է լուծում IP հեռախոսակապով։
IP հեռախոսակապի գալուստով հեռախոսն այլևս թվային սարք չէր, որը կախված էր PBX -ից պղնձե օղակից։ Դրա փոխարեն հեռախոսն գոյություն ուներ ցանցում որպես մեկ այլ համակարգչային սարք։ Հետևաբար ձայնի փոխադրումն այլևս լարման կամ հաճախականության փոփոխություն չէր, ինչպես նախկինում եղած հեռախոսների դեպքում, այլ խոսակցության կոդավորում կոդավորող-ապակոդավորող սարքով (սկզբում՝ G.711) և տեղափոխում այնպիսի արձանագրության միւոցով, որը տեղի էր ունենում իրական ժամանակում։ Երբ հեռախոսը ցանցին միացված է որպես մեկ այլ համակարգիչ, կարող են ապահովվել նախնական առանձնահատկություններ՝ թույլ տալով, որ համակարգչային հավելվածները ցանկացած ձևով և ցանկացած վայրում կապ ունենան սպասարկիչ համակարգիչների հետ։ Հավելվածները կարող են նույնիսկ թարմացվել անգամ հենց հեռախոսի վրա։
Երբ հաշվի են առնում միասնական հաղորդակցությունների ոլորտում լուծումների առաջարկողների ջանքերը, գերնպատակը այլևս ամենօրյա հաղորդակցությա հեռախոսային մասի վրա չկենտրոնանալն է։ Բոլոր կապի սարքերի միավորումը մեկ հարթակի ներսում ապահովում է շարժունակություն, ակտիվություն և շփման հնարավորություններ, որոնք տարածվում են հեռախոսից դուրս բոլոր սարքերի վրա, որոնք անձը կարող է օգտագործել կամ ունենալ իր տրամադրության տակ[8]։
Հաշվի առնելով միասնական հաղորդակցությունների լայն շրջանակը չի եղել համայնքային հստակություն, քանի որ լուծումների մեծ մասը առաջարկել են մասնավոր մատակարարները։ 2008 թվականի մարտից սկսած կան մի քանի ազատ աղբյուրներով նախագծեր ՄՀ ուղղվածությամբ, ինչպիսիք են Druid-ը և Elastix-ը, որոնց հիմքում Asterisk-ի առաջատար ազատ աղբյուրով հեռախոսային նախագիծն է։ Այս ազատ աղբյուրով ՄՀ նախագծերի նպատակն է թույլ տալ ծրագրավորողների և օգտատերերի ազատ աղբյուրով համայնքին իրենց կարծիքն ասելու միասնական հաղորդակցությունների և դրա նշանակության մասին։
IBM կազմակերպությունը մուտք գործեց կապի միասնական շուկա մի քանի ապրանքատեսակներով, սկսած 2006թ.-ից՝ IBM Lotus Sametime 7.5-ի[9], ինչպես նաև կից ապրանքների և ծառայությունների, ինչպիսիք են IBM WebSphere Unified Messaging-ը, IBM Global Technology Services-ի, Converged Communications Services-ի ր այլնի միջանկյալ ծրագրերի սարքակազմի թարմացված տարբերակներով։ 2007 թվականի հոկտեմբերին Microsoft-ը մուտք գործեց ՄՀ շուկա՝ գործարկելով Office Communications Server-ը մի հավելված[10], որը աշխատում է Windows ծրագրային համակարգի հիման վրա։ 2008 թվականի մարտին Unison Technologies-ը գործարկեց Unison-ը[11], որը ծրագրային ապահովման վրա հիմնված միասնական հաղորդակցման լուծում է, որն աշխատում է Linux-ի և Windows ծրագրային համակարգերի վրա։
2010 թվականի մայիսին հայտարարվեց Միասնական Հաղորդակցության Փոխգործունակության Ֆորումը (UCIF): UCIF -ը անկախ, շահույթ չհետապնդող դաշինք է տեխնոլոգիական ընկերությունների միջև, որը ստեղծում և փորձարկում է փոխգործելիության հնարավորությունները, իրագործման սկզբունքները և ՄՀ արտադրանքների և առկա հաղորդակցությունների և բիզնես հավելվածների միջև փոխգործելիության լավագույն փորձը։ Նախնական հիմնադիր անդամներն էին HP, Juniper Networks, Logitech / LifeSize, Microsoft և Polycom կազմակերպությունները[12][13]։
Որոշ քննարկումներ կան այն մասին, թե արդյոք ձեռնարկության տարածքում տեղակայված միասնական հաղորդակցման սարքերը նույնն են, ինչ հաղորդակցման միասնական տարբերակները, որոնք տեղակայված են ծառայություններ մատուցողի կամ UCaaS-ը (UC as a Service) կողմից[14]։ Թեև երկուսն էլ առաջարկում են իրենց համապատասխան առավելությունները, այս բոլոր մոտեցումները կարող են խմբավորվել միասնական հաղորդակցությունների մեկ հովանու կատեգորիայի ներքո[15]։
Տեխնոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդագրությունների հակադրությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդակցությունները երբեմն շփոթում են միասնական հաղորդագրությունների հետ, բայց ամեն ինչ հստակ է։ Միասնական հաղորդակցությունը վերաբերում է ինչպես իրական ժամանակին, այնպես էլ ոչ իրական ժամանակին հաղորդակցություններ ստանալուն ստացողի նախընտրելի ձևի և գտնվելու վայրի հիման վրա։ Միասնական հաղորդագրությունները հավաքում են հաղորդագրությունները մի քանի աղբյուրներից (ինչպիսիք են էլ. փոստը, ձայնային փոստը և ֆաքսերը), բայց պահում է այդ հաղորդագրությունները միայն հետագայում առբերելու համար։ Միասնական հաղորդակցությունը թույլ է տալիս անհատին ցանկացած պահի ստուգել և առբերել էլ. փոստ կամ ձայնային փոստ ցանկացած հաղորդակցման սարքից։ Այն տարածվում է ձայնային փոստի ծառայություններից դուրս՝ դեպի տվյալների հաղորդակցություն և տեսածառայություններ[16]։
Բաղադրիչներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդակցության մեջ ինտեգրված են բիզնես հաղորդակցության բազմաթիվ ձևեր։ Միասնական հաղորդակցությունը մեկ արտադրանք չէ, այլ տարրերի հավաքածու, որը ներառում է[17]՝
- Զանգերի կառավարումը և բազմաձև հաղորդակցությունը
- Ներկայությունը
- Արագ հաղորդակցությունների ուղարկումը
- Միասնական հաղորդագրությունները
- Խոսքի հասանելիությունը և անձնական օգնականը
- Մասնակցությունը կոնֆերանսներին (զանգով, համացանցով կամ տեսաձայնով)
- Գործիքները համագործակցության համար
- Շարժունությունը
- Ինտեգրումը բիզնես գործընթացներում
- Ծրագրային ապահովումը, որը թույլ է տալիս բիզնես ինտեգրումը գործընթացներին
Ներկայությունը (ենթադրվող հասցեատիրոջ վայրի և այժմյան ժամանակում հասանելիության մասին տեղեկությունը) միասնական հաղորդակցության հիմնական բաղադրիչն է։ Միասնական հաղորդակցությունը միավորում է բոլոր համակարգերը, որոնք կարող են արդեն օգտագործվել, և օգնում է այդ համակարգերին աշխատել միասին իրական ժամանակում։ Օրինակ՝ միասնական հաղորդակցման տեխնոլոգիան կարող է թույլ տալ օգտվողին անխափան համագործակցել մեկ այլ անձի հետ՝ աշխատելով մի նախագծի վրա, նույնիսկ եթե երկու օգտվողները գտնվում են տարբեր վայրերում։ Օգտատերը կարող է արագ գտնել անհրաժեշտ մարդուն՝ մուտք գործելով փոխգործուն գրացուցակ, սկսել շփում տեքստային հաղորդագրությունների միջոցով, ապա այն ավարտել ձայնային զանգով կամ նույնիսկ տեսազանգով։
Մեկ այլ օրինակում աշխատակիցը զանգ է ստանում հաճախորդից, ով ուզում է ստանալ մի շարք հարցերի պատասխաններ։ Միասնական հաղորդակցությունը հնարավորություն է տալիս այդ աշխատակցին այդ պահին ներկայության ցուցակից զանգահարել փորձագետ գործընկերոջը։ Այս կերպ աշխատակիցը կարող է ավելի արագ պատասխանել հաճախորդին՝ ընդհատելով անընդհատ իրար հաջորդող էլեկտրոնային նամակների և իրար հետ կապ չհաստատող զանգերի շղթան։
Վերոնշյալ պարբերության օրինակները հիմնականում նկարագրում են «անձնական արդյունավետության» բարելավումը, որը հակված է օգուտ տալ անհատ օգտատերերին։ Թեև նման օգուտը կարող է կարևոր լինել, ձեռնարկությունները կարծում են, որ կարող են հասնել ավելի մեծ վերահսկողության՝ օգտագործելով հաղորդակցման միասնական հնարավորությունները՝ բիզնես գործընթացները փոխակերպելու համար։ Այս արդյունքին կարելի է հասնել ՄՀ գործառականությունը ուղղակիորեն բիզնես հավելվածների մեջ ինտեգրելու միջոցով՝ օգտագործելով մատակարարներից շատերի կողմից տրամադրված զարգացման գործիքները։ Անհատական օգտատերը, որը օգտագործում է ՄՀ գործառույթը, ասենք, համապատասխան միջոցներ գտնելու համար, աշխատանքի հերթականությունը կամ գործընթացի հավելվածը ինքնաբերաբար նույնացնում է միջոցը բիզնես գործունեության այն կետում, որտեղ անհրաժեշտ է։
Ներկայության հայեցակարգը հաճախ փոխվում է այսպես օգտագործվելիս։ Մարդկանց մեծամասնությունը կապում է ներկայությունը արագ հաղորդագրությունների հետ (ԱՀ «ընկերների ցուցակներ»)[18] անհատների կարգավիճակը ճանաչված է։ Բայց բիզնես գործընթացների շատ ծրագրերում կարևորը որոշակի հմտություն ունեցող մեկին գտնելն է։ Այս միջավայրում ներկայությունը բացահայտում է առկա հմտությունները կամ կարողությունները։
ՄՀ-ի գործառականությունը այս «բիզնես գործընթացի» մեջ ինտեգրելու մոտեցումը կարող է հանգեցնել դրական արդյունքերի, որոնք մի կարգով ավելի կարևոր են, քան այն, որը կարելի է ձեռք բերել միայն անձնական արդյունավետության միջոցներով։
Հարակից հասկացություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միասնական հաղորդակցություն և համագործակցություն (UCC) հաղորդակցման տարբեր մեթոդների ինտեգրումն է համագործակցության գործիքների միջոցով, ինչպիսիք են վիրտուալ գրատախտակները, իրական ժամանակում աուդիո և վիդեո կոնֆերանսները և զանգերը վերահսկելու բարելավված հնարավորությունները։ Մինչ հաղորդակցության և համագործակցության գործիքների մեկ հարթակում միաձուլվելը համագործակցության և հաղորդակցման ծառայություններ մատակարարող ձեռնարկությունները առաջարկում էին ակնհայտ տարբեր լուծումներ։ Այժմ համագործակցության ծառայությունների մատակարարները առաջարկում են նաև կապի ծառայություններ, իսկ կապի ծառայություններ ապահովողները մշակել են համագործակցության գործիքներ։
Միասնական հաղորդակցությունը և համագործակցությունը որպես ծառայություն (UCCaaS) ծածկույթի վրա հիմնված ՄՀՀ հարթակ է։ Համեմատած տարածքների վրա հիմնված ՄՀՀ լուծումների հետ՝ UCCaaS հարթակներն առաջարկում են ընդլայնված ճկունություն և չափափոխելիություն՝ շնորհիվ SaaS բաժանորդագրության մոդելի։
Հաղորդակցության միասնական ապահովումը հեռախոսային համակարգերի, արագ հաղորդագրությունների, հեռաներկայության և այլ համագործակցության ձևերի օգտվողների համար կարգավորումներ մուտքագրելու և կազմելու գործողություն է։ Մատակարարներն այս գործընթացը անվանում են տեղաշարժեր, ավելացումներ, փոփոխություններ և ջնջումներ կամ MAC-D ցուցանիշ (Շարժվող միջին կոնվերգենցիա/դիվերգենցիա)[19]։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Pleasant, Blair (2008 թ․ հուլիսի 28). «What UC is and isn't». SearchUnifiedCommunications.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 26-ին. «UC is not a single product but rather a solution made up of a variety of communication tools and components. [...] UC is a comprehensive solution that ties several components together with user experience.»
- ↑ «Cloud network architecture and ICT». techtarget.com. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «BCStrategies». www.ucstrategies.com. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «BCStrategies». www.ucstrategies.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «The Front Pager Poet System Has Write Stuff For Those In Motion». sun-sentinel.com. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «Succession MX Basics». Avaya. 2003 թ․ հուլիս. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հուլիսի 29-ին.
- ↑ Judge, Peter (2004 թ․ մարտի 19). «Nortel launches MCS 5100 worldwide». ComputerWeekly.com. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին.
- ↑ History - Courtesy of Mark H. Turpin, Senior Consultant - Unified Communications, Calence, LLC
- ↑ «IBM Aims Sametime at Microsoft Users». PCWorld. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 5-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ Follett, Jennifer (2007 թ․ հոկտեմբերի 16). «Gates Launches Microsoft VoIP Portfolio, Predicts Demise of PBX». crn.com. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «Linux Communications Suite Enters Beta». PCWorld. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «UCIF». www.ucif.org. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ «Businesswire.com» (Press release). Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 19-ին.
- ↑ Glenn, Christopher (2010 թ․ սեպտեմբերի 10). «Two Magic Quadrants for Unified Communications». Seamless Enterprise. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2009 թ․ սեպտեմբերի 14-ին.
- ↑ «Hosted vs. On-site Unified Communications: Both Provide Advantages». eFax. 2012 թ․ ապրիլի 6. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 26-ին.
- ↑ Taylor, Steve (2006 թ․ մայիսի 6). «What's the difference between unified communications and unified messaging?». Network World. Արխիվացված օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 8-ին.
- ↑ Pleasant, Blair (2008 թ․ հուլիսի 28). «What UC is and isn't». SearchUnifiedCommunications.com. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ սեպտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 26-ին.
- ↑ McGillicuddy, Shamus (2009 թ․ մայիսի 7). «Instant messaging strategies: Usage policy and training are key». SearchUnifiedCommunications.com. Վերցված է 2009 թ․ մայիսի 7-ին.
- ↑ «What is Cisco UC Provisioning?». Akkadian Labs (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 3-ին.