Շվեդիայի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Շվեդիայի տնտեսություն
ազգային տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիա• Համաշխարհային տնտեսություն
 • Եվրոպայի տնտեսություն Խմբագրել Wikidata
ԵրկիրՇվեդիա Խմբագրել Wikidata
ՎայրՇվեդիա Խմբագրել Wikidata
Անվանական ՀՆԱ538 040 458 216,997 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ53 253 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
ՀՆԱ (ԳՀ)517 013 807 222 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ51 404,785 միջազգային դոլար Խմբագրել Wikidata
Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ3,3±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Ընդհանուր պահուստներ62 191 481 193 ԱՄՆ դոլար Խմբագրել Wikidata
Unemp­loy­ment rate7,8 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Գնաճի մակարդակ1,7±0,1 տոկոս Խմբագրել Wikidata
Շվեդիայում մեկ շնչին ընկնող իրական ՀՆԱ-ի պատմական զարգացումը

Շվեդիայի տնտեսությունը բարձր զարգացած արտահանման ուղղվածություն ունեցող տնտեսություն է, որին օգնում են փայտանյութը, հիդրոէներգիան և երկաթի հանքաքարը։ Դրանք կազմում են արտաքին առևտրին ուղղված տնտեսության ռեսուրսային բազան։ Արդյունաբերության հիմնական ճյուղերը ներառում են ավտոմեքենաներ, հեռահաղորդակցություն, դեղագործություն, արդյունաբերական մեքենաներ, ճշգրիտ սարքավորումներ, քիմիական ապրանքներ, կենցաղային ապրանքներ և տեխնիկա, անտառային տնտեսություն, երկաթ և պողպատ։ Հիմնականում Շվեդիան հենվում է ժամանակակից գյուղատնտեսական տնտեսության վրա, որում աշխատում է տնային աշխատուժի կեսից ավելին։ Այսօր Շվեդիան ավելի է զարգացնում ինժեներիան, հանքարդյունաբերությունը, պողպատի և ցելյուլոզայի արդյունաբերությունը, որոնք մրցունակ են միջազգային մակարդակում, ինչի մասին վկայում են այնպիսի ընկերություններ, ինչպիսիք են Ericsson, ASEA / ABB, SKF, Alfa Laval, AGA և Dyno Nobel[1]:

Շվեդիան մրցունակ բաց խառը տնտեսություն է։ Շվեդական ձեռնարկությունների ճնշող մեծամասնությունը մասնավոր սեփականություն է և շուկային զարգացմանն ուղղված։ Գոյություն ունի նաև ուժեղ սոցիալական պետություն, որտեղ պետական հատվածի ծախսերը կազմում են ՀՆԱ-ի երեք հինգերորդ մասը[2][3]։ 2014 թվականին կառավարությանը պատկանող ազգային հարստության տոկոսը կազմել է 24 տոկոս[4]։

Քանի որ Շվեդիան Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ չեզոք տերություններից մեկն է եղել, այն ստիպված չի եղել վերակառուցել իր տնտեսական բազան, բանկային համակարգը և ամբողջ երկիրը, ինչպես և շատ այլ եվրոպական երկրներ։ Շվեդիան հասել է բարձր կենսամակարդակի՝ բարձր տեխնոլոգիական կապիտալիզմի խառը համակարգի և բարեկեցության մեծ նպաստների պայմաններում։ Շվեդիան ունի երկրորդ ամենաբարձր հարկային եկամուտը Դանիայից հետո՝ որպես երկրի եկամտի մասնաբաժին։ 2012 թվականին ընդհանուր հարկային եկամուտը կազմել է ՀՆԱ-ի 44,2%-ը՝ 2006 թվականի 48,3%-ի դիմաց[5]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դարում Շվեդիան մեծապես գյուղատնտեսական տնտեսությունից վերածվել է արդյունաբերական, ուրբանիզացված երկրի սկզբնավորման։ Աղքատությունը շարունակում էր համատարած մնալ, ինչը դրդել է երկրի մեծ մասի արտագաղթին՝ հիմնականում ԱՄՆ։ Տնտեսական բարեփոխումները և ժամանակակից տնտեսական համակարգի ստեղծումը, բանկերը և կորպորացիաները կիրառվել են 19-րդ դարի վերջին կեսին։ Այդ ընթացքում Շվեդիան ինչ-որ կերպ սկանդինավյան տարածաշրջանի «ուժեղ կենտրոնն» է եղել՝ 1860-ական թվականներին սկսված ուժեղ ինդուստրացման գործընթացով։ Ավելին՝ շվեդական Ռիկսդագը վերածվել էր շատ ակտիվ խորհրդարանի արդեն Ազատության դարաշրջանում (1719–72) և այս ավանդույթը շարունակվել էմինչև տասնիններորդ դարը՝ հիմք դնելով դեպի ժամանակակից ժողովրդավարություն անցման համար նշված դարի վերջում։ Բացի մարդկային կապիտալի ձևավորման համեմատաբար բարձր մակարդակից, Ռեֆորմացիայի և հարակից կառավարության քաղաքականության արդյունքից, նման տեղական ժողովրդավարական ավանդույթները մյուս առավելությունն էին, որոնք հնարավոր են դարձրել սկանդինավյան երկրների, ներառյալ Շվեդիային նմանատիպ տնտեսական վերելքին «հասցնելը», որն էլ եղել է տասնիններորդ դարի ընթացքում այդ տարածաշրջանի ամենանշանավոր երևույթը[6]։

1930-ականներին Շվեդիան ունեցել է այն, ինչ Life ամսագիրը 1938 թվականին անվանել է «աշխարհի ամենաբարձր կենսամակարդակը»[7]։ Շվեդիան իրեն չեզոք է հայտարարել երկու համաշխարհային պատերազմների ժամանակ՝ դրանով իսկ խուսափելով ֆիզիկական ոչնչացումից և փոխարենը, հատկապես Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, օգուտ քաղելով նոր հանգամանքներից, ինչպիսիք են հումքի և սննդամթերքի պահանջարկի աճը և արտահանման համար միջազգային մրցակցության անհետացումը[8]։ Հետպատերազմյան աճը, որը պատերազմի ընթացքում ուժեղ գնաճային միտումների շարունակությունն է եղել[8] Շվեդիային մղել էավելի մեծ տնտեսական բարգավաճման։ Սկսած 1970-ականներից և ավարտվելով 1990-ականների սկզբի խորը անկմամբ, շվեդական կենսամակարդակը ավելի քիչ բարենպաստ է զարգացել, քան շատ այլ արդյունաբերական երկրներում։ 1990-ականների կեսերից տնտեսական ցուցանիշները բարելավվել են։

2009 թվականին Շվեդիան ունեցել է աշխարհում տասներորդ ամենաբարձր ՀՆԱ-ն մեկ շնչին ընկնող անվանական արտահայտությամբ և 14-րդ տեղում է եղել գնողունակության համարժեքությամբ[9]։

1990-ականների ճգնաժամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Շվեդիան ունեցել է տնտեսական մոդել, որը բնութագրվում է կառավարության, արհմիությունների և կորպորացիաների սերտ համագործակցությամբ։ Շվեդական տնտեսությունն ունի լայնածավալ և ունիվերսալ սոցիալական արտոնություններ, որոնք ֆինանսավորվում են բարձր հարկերով՝ ՀՆԱ-ի 50%-ը[10]։ 1980-ականներին անշարժ գույքի և ֆինանսական պղպջակ է ձևավորվել է, որը պայմանավորված է եղել վարկավորման արագ աճով։ Հարկային համակարգի վերակառուցումը 1990-ականների սկզբին ցածր գնաճը զուգորդված միջազգային տնտեսական դանդաղեցման հետ ընդգծելու նպատակով, պատճառ է դարձել, որ փուչիկը պայթի։ 1990-1993 թվականներին ՀՆԱ-ն նվազել է5%-ով, իսկ գործազրկությունը կտրուկ աճեց՝ առաջացնելով Շվեդիայում 1930-ականներից ի վեր ամենավատ տնտեսական ճգնաժամը։ Համաձայն 1992 թվականին Computer Sweden-ում հրապարակված վերլուծության՝ ներդրումների մակարդակը կտրուկ նվազել է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և հաշվողական սարքավորումների համար, բացառությամբ ֆինանսական և բանկային հատվածի՝ արդյունաբերության այն մասի, որը ճգնաժամ է ստեղծել[11]։ ՏՏ և համակարգիչների ներդրումների մակարդակը վերականգնվել է արդեն 1993 թվականին[12]։ 1992 թվականին արժույթի անկում է տեղի ունեցել, Կենտրոնական բանկը կարճ ժամանակով բարձրացրել էտոկոսադրույքը մինչև 500%՝ անհաջող ջանքերով փորձ կատարելով պաշտպանել արժույթի ֆիքսված փոխարժեքը[13]։ Ընդհանուր զբաղվածությունը ճգնաժամի ընթացքում նվազել է գրեթե 10%-ով։

Կառավարությունը ստանձնել էբանկային ակտիվների գրեթե մեկ քառորդը՝ երկրի ՀՆԱ-ի մոտ 4%-ի արժեքով։ Սա խոսակցական լեզվով հայտնի է որպես «Ստոկհոլմի լուծում»։ 2007 թվականին Միացյալ Նահանգների Դաշնային պահուստային համակարգը նշել է՝ «1970-ականների սկզբին Շվեդիան ունեցել է Եվրոպայում ամենաբարձր եկամտի մակարդակներից մեկը, իսկ այսօր նրա առաջատարությունն անհետացել է... Այսպիսով, նույնիսկ լավ կառավարվող ֆինանսական ճգնաժամերը իրականում բարի ավարտ չեն ունենում»[14]։

Սոցիալական համակարգը, որը արագորեն աճում էր 1970-ականներից ի վեր, չէր կարող պահպանվել ՀՆԱ-ի անկմամբ, զբաղվածության նվազմամբ և բարեկեցության ավելի մեծ վճարներով։ 1994 թվականին կառավարության բյուջեի դեֆիցիտը գերազանցել է ՀՆԱ-ի 15%-ը։ Կառավարության պատասխանն է եղել կրճատել ծախսերը և մի շարք բարեփոխումներ սկսել՝ Շվեդիայի մրցունակությունը բարելավելու համար։ Երբ միջազգային տնտեսական հեռանկարները բարելավվեցին՝ զուգակցված ՏՏ ոլորտի արագ աճի հետ, որտեղ Շվեդիան լավ դիրք ուներ կապիտալիզացնելու համար, երկիրը կարողացել է դուրս գալ ճգնաժամից[15]։

1990-ականների ճգնաժամը ոմանց կողմից դիտվում էր որպես «Svenska modellen», բառացիորեն «Շվեդական մոդել» կոչվող բարեկեցության մոդելի վերջ, քանի որ այն ապացուցել է, որ կառավարական ծախսերը Շվեդիայում նախկինում ունեցած մակարդակներում երկարաժամկետ կայուն չեն եղել համաշխարհային բաց տնտեսության մեջ[16]։ Շվեդական մոդելի ճանաչված առավելությունների մեծ մասը պետք է դիտարկվեր Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո ստեղծված հատուկ իրավիճակի հետևանքով, որը Շվեդիային անձեռնմխելի է թողել, երբ մրցակիցների տնտեսությունները համեմատաբար թույլ է եղել[17]։

Այնուամենայնիվ 1990-ականների ընթացքում իրականացված բարեփոխումները թվում է, թե ստեղծել են մի մոդել, որում կարող են պահպանվել լայնածավալ բարեկեցության նպաստները համաշխարհային տնտեսության մեջ[10]։

Վերջին տարիներին շվեդական սոցիալական պետության մոդելը թուլացել է։ 1990-ականներից ի վեր զանգվածային սեփականաշնորհումներ են իրականացվել, այդ թվում՝ հանրային ծառայություններում, ինչպիսիք են առողջապահությունը և կրթությունը։ Անհավասարությունը կտրուկ աճել է մասնավորապես հարկային համակարգի պատճառով, որը չի հարկում հարստությունն ու ժառանգությունը[18]։

Տվյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս 1980–2021 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (ԱՄՀ անձնակազմի գնահատականներով 2022–2027 թվականներին)։ 5%-ից ցածր գնաճը կանաչ գույնով է[19]։

Տարի ՀՆԱ

(միլիարդ ԱՄՆ դոլարով)

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(միլիարդ ԱՄՆ դոլարով)

ՀՆԱ

(միլիարդ անվանական ԱՄՆ դոլարով)

Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ

(միլիարդ անվանական ԱՄՆ դոլարով)

ՀՆԱ աճ

(իրական)

Գնաճի մակարդակը

(տոկոսներով)

Գործազրկություն

(տոկոսներով)

Պետական պարտք

(ՀՆԱ-ի % - ով)

1980 87.6 10,531.9 140.4 16,877.2 4.6% negative increase17.5% 2.7% Անհայտ
1981 100.2 12,044.3 Decrease128.1 Decrease15,396.7 4.5% negative increase12.1% negative increase3.4% Անհայտ
1982 107.9 12,960.2 Decrease113.1 Decrease13,576.6 1.4% negative increase8.6% negative increase4.3% Անհայտ
1983 114.5 13,739.8 Decrease103.9 Decrease12,470.9 2.1% negative increase8.9% negative increase4.8% Անհայտ
1984 123.7 14,833.2 108.3 12,976.1 4.3% negative increase8.0% positive decrease4.2% Անհայտ
1985 130.6 15,629.1 113.2 13,549.5 2.3% negative increase7.4% positive decrease3.9% Անհայտ
1986 137.2 16,371.7 149.6 17,852.7 3.0% 4.2% positive decrease3.6% Անհայտ
1987 145.3 17,263.6 182.0 21,629.3 3.3% 4.2% positive decrease2.9% Անհայտ
1988 154.1 18,216.4 205.9 24,339.3 2.5% negative increase5.8% positive decrease2.4% Անհայտ
1989 164.4 19,278.6 216.7 25,412.2 2.7% negative increase6.4% positive decrease2.0% Անհայտ
1990 171.8 20,001.0 259.9 30,253.9 0.8% negative increase10.5% negative increase2.2% Անհայտ
1991 175.7 20,322.8 272.2 31,490.2 Decrease-1.1% negative increase8.8% negative increase4.0% Անհայտ
1992 178.0 20,478.1 283.2 32,584.9 Decrease-0.9% 1.4% negative increase7.1% Անհայտ
1993 178.9 Decrease20,455.1 Decrease213.0 Decrease24,351.1 Decrease-1.8% 4.7% negative increase11.2% 65.7%
1994 189.9 21,537.6 229.0 25,978.3 3.9% 2.9% positive decrease10.8% negative increase68.2%
1995 201.5 22,799.9 267.3 30,246.9 3.9% 2.5% positive decrease10.4% negative increase68.3%
1996 208.4 23,565.4 291.7 32,986.1 1.6% 1.0% negative increase10.9% negative increase68.7%
1997 218.5 24,699.1 Decrease268.1 Decrease30,307.2 3.1% 1.8% positive decrease10.9% positive decrease67.4%
1998 230.5 26,034.3 270.8 30,585.1 4.3% 1.0% positive decrease8.8% positive decrease65.1%
1999 243.7 27,500.4 274.1 30,928.6 4.2% 0.6% positive decrease7.6% positive decrease60.1%
2000 261.1 29,393.1 Decrease262.8 Decrease29,589.1 4.8% 1.3% positive decrease6.3% positive decrease50.2%
2001 270.8 30,400.8 Decrease242.4 Decrease27,207.5 1.4% 2.7% positive decrease5.8% negative increase51.8%
2002 281.1 31,441.2 266.8 29,846.2 2.2% 1.9% negative increase6.0% positive decrease49.8%
2003 293.3 32,674.8 334.3 37,249.3 2.3% 2.3% negative increase6.6% positive decrease49.3%
2004 314.2 34,868.2 385.1 42,736.9 4.3% 1.0% negative increase7.4% positive decrease48.5%
2005 333.3 36,841.1 392.2 43,349.9 2.9% 0.8% negative increase7.8% negative increase48.8%
2006 359.6 39,463.0 423.1 46,425.8 4.7% 1.5% positive decrease7.2% positive decrease43.7%
2007 382.1 41,605.3 491.3 53,496.5 3.4% 1.7% positive decrease6.3% positive decrease39.0%
2008 387.6 41,877.3 517.7 55,929.9 Decrease-0.5% 3.3% negative increase6.4% positive decrease37.5%
2009 Decrease373.2 Decrease39,952.7 Decrease436.5 Decrease46,734.9 Decrease-4.3% 1.9% negative increase8.5% negative increase40.7%
2010 400.2 42,498.8 495.8 52,658.8 6.0% 1.9% negative increase8.8% positive decrease38.1%
2011 421.5 44,450.3 574.1 60,540.2 3.2% 1.4% positive decrease8.0% positive decrease37.1%
2012 432.5 45,258.8 Decrease552.5 Decrease57,816.0 Decrease-0.6% 0.9% negative increase8.2% negative increase37.5%
2013 444.6 46,098.8 586.8 60,845.0 1.2% 0.4% 8.2% negative increase40.2%
2014 457.5 46,936.6 Decrease582.0 Decrease59,704.8 2.7% 0.2% positive decrease8.1% negative increase44.9%
2015 481.3 48,857.9 Decrease505.1 Decrease51,274.3 4.5% 0.7% positive decrease7.6% positive decrease43.7%
2016 500.4 50,061.6 515.7 51,590.5 2.1% 1.1% positive decrease7.2% positive decrease42.3%
2017 530.4 52,413.1 541.0 53,459.1 2.6% 1.9% positive decrease6.9% positive decrease40.7%
2018 553.7 54,123.6 555.5 54,295.7 2.0% 2.0% positive decrease6.5% positive decrease38.9%
2019 574.8 55,656.2 Decrease533.9 Decrease51,694.5 2.0% 1.7% negative increase7.0% positive decrease34.9%
2020 Decrease569.1 Decrease54,830.0 547.1 52,706.3 Decrease-2.2% 0.7% negative increase8.5% negative increase39.2%
2021 622.8 59,587.3 635.7 60,815.5 5.1% 2.7% negative increase8.8% positive decrease36.8%
2022 684.5 63,877.4 Decrease603.9 Decrease56,361.4 2.6% negative increase7.2% positive decrease7.6% positive decrease33.5%
2023 707.9 65,459.2 654.0 60,473.0 Decrease-0.1% negative increase8.4% positive decrease7.4% positive decrease31.2%
2024 738.2 67,666.3 693.2 63,533.9 2.1% 3.5% positive decrease7.3% positive decrease28.8%
2025 769.4 69,935.3 732.6 66,594.4 2.3% 2.3% positive decrease7.2% positive decrease26.9%
2026 799.2 72,080.3 769.9 69,435.1 1.9% 2.0% 7.2% positive decrease25.5%
2027 830.7 74,376.1 808.7 72,405.1 2.0% 2.0% 7.2% positive decrease24.2%

Ժամանակակից տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀՆԱ-ի իրական աճը Շվեդիայում 1996–2006
Շվեդիայի բնական ռեսուրսներ. Fe-երկաթի հանքաքար, PY-պիրիտ, Cu-պղինձ, Zn-ցինկ, As-արսենիում, Ag-Արծաթ, Au-ոսկի, Pb – կապար, U – ուրան: Կարմիրով ընդգծված՝ C – ածուխ, OS – այրվող Թերթաքարեր:

Շվեդիան արտահանմանն ուղղված խառը տնտեսություն է, որն ունի ժամանակակից բաշխման համակարգ, գերազանց ներքին և արտաքին հաղորդակցություն և հմուտ աշխատուժ։ Փայտանյութը, հիդրոէներգիան և երկաթի հանքաքարը կազմում են արտաքին առևտրի վրա մեծապես ուղղված տնտեսության ռեսուրսային բազան։ Շվեդիայի ինժեներական հատվածը կազմում է արտադրանքի և արտահանման 50%-ը։ Մեծ նշանակություն ունեն նաև հեռահաղորդակցությունը, ավտոմոբիլային արդյունաբերությունը և դեղագործական արդյունաբերությունը։ Գյուղատնտեսությանը բաժին է ընկնում ՀՆԱ-ի և զբաղվածության 2 տոկոսը։ Սպառազինության արդյունաբերությունը տեխնոլոգիապես բարձր առաջադեմ համբավ ունի[20]։

2013 թվականին Շվեդիայում գրանցված 20 խոշորագույն ընկերություններն ըստ շրջանառության եղել են հետյալ ընկերությունները՝ Volvo, Ericsson, Vattenfall, Skanska, Hennes & Mauritz, Electrolux, Volvo Personvagnar, Preem, TeliaSonera, Sandvik, ICA, Atlas Copco, Nordea, Svenska Cellulosa Aktiebolaget, SKB, den Holdingև Sony Mobile Communications AB[21]: Շվեդիայի արդյունաբերությունը ճնշող մեծամասնությամբ գտնվում է հանրային և պետական վերահսկողության ներքո, դրա ամենաակնառու օրինակը LKAB-ն է՝ պետական սեփականություն հանդիսացող հանքարդյունաբերական ընկերություն, որը հիմնականում ակտիվ է երկրի հյուսիսային մասում և իր բոլոր ներքին մրցակիցներից ամենամեծ շուկայական մասնաբաժինը ունի։

Աշխատում է մոտ 4,5 միլիոն բնակիչ, որոնցից մոտ մեկ երրորդն ունի բարձրագույն կրթություն։ Աշխատած ժամի ՀՆԱ-ն աշխարհում 9-րդն է ամենաբարձր՝ 31 ԱՄՆ դոլար 2006 թվականին, Իսպանիայում՝ 22 ԱՄՆ դոլարի և ԱՄՆ-ում՝ 35 ԱՄՆ դոլարի համեմատ[22]։ Ըստ ՏՀԶԿ-ի ապակարգավորումը, գլոբալացումը և տեխնոլոգիական ոլորտի աճը եղել են արտադրողականության հիմնական շարժիչ ուժերը[22]։ Աշխատած ժամի ՀՆԱ-ն աճել է 2 1⁄2 տարեկան տնտեսության համար որպես ամբողջություն և առևտրային առումով հավասարակշռված արտադրողականության 2%-ով[22]։ Շվեդիան սեփականաշնորհված կենսաթոշակների գծով համաշխարհային առաջատարն է և կենսաթոշակային ֆինանսավորման խնդիրները փոքր են արևմտյան Եվրոպայի շատ այլ երկրների համեմատ[23]։ Շվեդական աշխատաշուկան դարձել է ավելի ճկուն, սակայն այն դեռևս ունի որոշ լայնորեն ընդունված խնդիրներ[22]։ Սովորական աշխատողը հարկային վերապահումից հետո ստանում է իր եկամտի միայն 40%-ը։ Դանդաղորեն նվազող ընդհանուր հարկումը, որը 2007 թվականին կազմել է ՀՆԱ-ի 51%-ը, որը գրեթե կրկնակի է, քան ԱՄՆ-ում կամ Իռլանդիայում։ Քաղաքացիական ծառայողները կազմում են Շվեդիայի աշխատուժի մեկ երրորդը, ինչը մի քանի անգամ գերազանցում է շատ այլ երկրներինը։ Ընդհանուր առմամբ՝ ՀՆԱ-ի աճը արագ է եղել 1990-ականների սկզբի բարեփոխումներից հետո, հատկապես արտադրության ոլորտում[24]։

Համաշխարհային տնտեսական ֆորումի 2012–2013 մրցունակության ինդեքսը Շվեդիային դասում է 4-րդ տեղում մրցունակությամբ[25]։ 2012 թվականի տնտեսական ազատության ինդեքսը Շվեդիային դասում է ամենաազատ 179 երկրների շարքի 21-րդ տեղում կամ եվրոպական 43 երկրների մեջ՝ 10-րդը հորիզոնականում[26]։ 2008 թվականին Շվեդիան զբաղեցրել է 9-րդ տեղը IMD-ի մրցունակության տարեգրքում՝ ստանալով բարձր միավոր մասնավոր հատվածի արդյունավետության մեջ[27]։ Տորոնտոյի համալսարանի պրոֆեսոր Ռիչարդ Ֆլորիդայի՝ ԱՄՆ քաղաքաշինական դասի «The Flight of the Creative Class» գրքի համաձայն, Շվեդիան դասվում է որպես բիզնեսի համար լավագույն ստեղծագործական կարողություններ ունեցող երկիր Եվրոպայում և ինչպես կանխատեսվում է, կարող է դառնալ տաղանդի մագնիս աշխարհում ապրող նպատակասլաց աշխատողների համար։ Գիրքը կազմել է ինդեքս՝ չափելու ստեղծարարության տեսակը, ըստ որի բիզնեսի համար առավել օգտակար է տաղանդը, տեխնոլոգիան և հանդուրժողականությունը[28]։ Շվեդիայի ներդրումները հետազոտությունների և զարգացման մեջ 2007 թվականին կազմել են ՀՆԱ-ի ավելի քան 3,5%-ը։ Սա զգալիորեն ավելի բարձր է, քան մի շարք զարգացած երկրներում՝ ներառյալ Միացյալ Նահանգները և ՏՀԶԿ-ի ամենամեծ անդամները[29]։

Շվեդիան 2003 թվականին կայացած հանրաքվեով մերժել է եվրոն և Շվեդիան պահպանում է սեփական արժույթը՝ շվեդական կրոնը (SEK): Շվեդական Riksbank – հիմնադրվել է 1668 թվականին և դրանով իսկ այն դարձնելով աշխարհի ամենահին կենտրոնական բանկը, որը ներկայումս կենտրոնացած է գների կայունության վրա՝ 2% գնաճի նպատակային ցուցանիշով։ Համաձայն ՏՀԶԿ-ի կողմից 2007 թվականի Շվեդիայի տնտեսական հետազոտության՝ միջին գնաճը Շվեդիայում ամենացածրերից մեկն է եղել եվրոպական երկրների մեջ 1990-ականների կեսերից ի վեր՝ հիմնականում ապակարգավորման և գլոբալիզացիայի արագ օգտագործման պատճառով[22]։

Առևտրի ամենամեծ հոսքերը Գերմանիայի, ԱՄՆ-ի, Նորվեգիայի, Միացյալ Թագավորության, Դանիայի և Ֆինլանդիայի հետ են։

Շվեդիայի տնտեսական պատկերը զգալիորեն պայծառացել է 1990-ականների սկզբի ծանր անկումից հետո։ Վերջին տարիներին աճը ուժեղ է եղել, թեև տնտեսության աճը թուլացել է 2001-2003 թվականներին, աճի տեմպերն այդ ժամանակվանից բարձրացել են՝ վերջին երեք տարիներին միջինը 3,7% աճով։ Աճի երկարաժամկետ հեռանկարները մնում են բարենպաստ։ Գնաճի մակարդակը ցածր է և կայուն՝ առաջիկա 2-3 տարիների ընթացքում ցածր մակարդակների շարունակական կանխատեսումներով։

1990-ականների կեսերից արտահանման ոլորտը վերելք է ապրում՝ հանդես գալով որպես տնտեսական աճի հիմնական շարժիչ։ Շվեդական արտահանումը նույնպես ապացուցել է, որ զարմանալիորեն ուժեղ է։ Արտահանման կառուցվածքի զգալի փոփոխությունը, որտեղ ծառայությունները, ՏՏ արդյունաբերությունը և հեռահաղորդակցությունը գրավել են ավանդական արդյունաբերությունները, ինչպիսիք են պողպատը, թուղթը և ցելյուլոզը, շվեդական արտահանման ոլորտն ավելի քիչ խոցելի է դարձրել միջազգային տատանումների նկատմամբ։ Միևնույն ժամանակ շվեդական արդյունաբերությունը ավելի քիչ գումար է ստացել իր արտահանման համար, մինչդեռ ներմուծման գները բարձրացել են։ 1995-2003 թվականներին արտահանման գները նվազել են 4%-ով, միաժամանակ ներմուծման գներն աճել են 11%-ով։ Զուտ ազդեցությունն այն է, որ շվեդական առևտրի պայմանները նվազել են 13%-ով[30]։

Մինչև 2014 թվականը օրենսդիրները, տնտեսագետները և ԱՄՀ-ն նախազգուշացրել են բնակելի անշարժ գույքի գների աճի և անձնական հիփոթեքային պարտքի մակարդակի ընդլայնման հետ կապված պղպջակի մասին։ Ընտանիքի պարտքը դեպի եկամուտը բարձրացել է 170%-ից, քանի որ ԱՄՀ-ն օրենսդիրներին կոչ է արել դիտարկել գոտիավորման բարեփոխումները և բնակարանների ավելի մեծ առաջարկ ստեղծելու այլ միջոցներ, քանի որ պահանջարկը գերազանցում է առաջարկին։ 2014 թվականի օգոստոսին տնային փոխառուների 40%-ն ուներ միայն տոկոսադրույքով վարկեր, մինչդեռ նրանք, ովքեր չէին վճարում, մայր գումարը մարում էին այն տոկոսադրույքով, որը կպահանջվեր 100 տարի ամբողջությամբ մարելու համար[31]։

Կառավարություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեդական պարտատոմսեր                     20 տարի                      10 տարի                      5 տարի                      2 տարի                      6 ամիս                      3 ամիս                      1 ամիս

Կառավարության բյուջեն կտրուկ բարելավվել է 1993 թվականի ՀՆԱ-ի ավելի քան 12%-ի ռեկորդային պակասուրդից։ Վերջին տասնամյակում՝ 1998 թվականից առ այսօր կառավարությունը ամեն տարի ավելցուկ է գրանցել, բացառությամբ 2003 և 2004 թվականների։ Ակնկալվում է, որ 2011 թվականի հավելուրդը կկազմի 99 միլիարդ (15 միլիարդ դոլար) կրոն[32]։ Նոր, խիստ բյուջետային գործընթացը՝ Ռիկսդագի կողմից սահմանված ծախսերի առաստաղներով և անկախ Կենտրոնական բանկի սահմանադրական փոփոխությունը զգալիորեն բարելավել են քաղաքականության վստահելիությունը։

Երկարաժամկետ հարկաբյուջետային կայունության տեսանկյունից տարիքային կենսաթոշակների երկար սպասված բարեփոխումն ուժի մեջ է մտել 1999 թվականին։ Սա ենթադրում է շատ ավելի ամուր համակարգ դեմոգրաֆիական և տնտեսական անբարենպաստ միտումների նկատմամբ, որը պետք է պահպանի ընդհանուր կենսաթոշակային հատկացումների հարաբերակցությունը համախառն աշխատավարձի նկատմամբ մոտ 20%-ի մոտ գալիք տասնամյակների ընթացքում։ Հարկաբյուջետային համախմբումը և կենսաթոշակային բարեփոխումները միասին վերցրած,պետական ֆինանսները վերադարձրել են կայուն հիմքերի վրա։ Համախառն պետական պարտքը, որը 1990 թվականին ՀՆԱ-ի 43%-ից 1994 թվականին հասել է 78%-ի, կայունացել է 1990-ականների կեսերին և նորից սկսել է ավելի էապես նվազել 1999 թվականից։ 2000 թվականին այն ընկել է 60% առանցքային մակարդակից և 2010 թվականի դրությամբ իջե; մինչև ՀՆԱ-ի 35%[33]։

Ընկերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2022 թվականին Շվեդիայում գրանցված ամենաշատ ընկերություններ ունեցող ոլորտը սպասարկման ոլորտն է՝ 457,044 ընկերություններով, որին հաջորդում են ֆինանսները, ապահովագրությունը և անշարժ գույքը՝ 184,377 ընկերություններ։

Տնտեսական և արժութային միություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընթացիկ տնտեսական զարգացումն արտացոլում է շվեդական տնտեսության բավականին ուշագրավ բարելավումը 1991-1993 թվականների ճգնաժամից ի վեր, այնպես որ Շվեդիան հեշտությամբ կարող է անդամակցել Եվրամիության Տնտեսական և արժութային միության երրորդ փուլին՝ ընդունելով եվրոն որպես արժույթ։ Տեսականորեն միությանի կանոններով Շվեդիան պարտավոր է միանալ, քանի որ երկիրը բացառություն չի ստացել որևէ արձանագրությամբ կամ պայմանագրով (ի տարբերություն Դանիայի և Միացյալ Թագավորության)։ Այնուամենայնիվ Շվեդիայի կառավարությունը 1997 թվականին որոշել է չմիանալ ընդհանուր արժույթին դրա սկզբից՝ 1999 թվականի հունվարի 1-ից։ Այս ընտրությունն իրականացվել է՝ օգտագործելով իրավական բացը, միտումնավոր դուրս մնալով Եվրոպական փոխարժեքի մեխանիզմից[34]։ Այս քայլը ներկայումս հանդուրժվում է Եվրոպական կենտրոնական բանկի կողմից, որը սակայն զգուշացրել է, որ դա չի լինի ԵՄ նոր անդամների դեպքում[35]։

Քսանմեկերորդ դարի առաջին տարիներին իշխող Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունում հայտնվել է միանալու համար մեծամասնություն, թեև հարցը բուռն բանավեճի առարկա էր, երկու կողմից էլ կուսակցության առաջատար դեմքերով։ 2003 թվականի սեպտեմբերի 14-ին եվրոյի վերաբերյալ համապետական հանրաքվե է անցկացվել։ Շվեդների 56%-ը մերժել է ընդհանուր արժույթը, իսկ 42%-ը կողմ է քվեարկել դրա օգտին[36]։ Ներկայումս նոր հանրաքվեի կամ խորհրդարանական քվեարկության վերաբերյալ որևէ ծրագիր չի քննարկվում, թեև ենթադրվում է, որ մոտ տասը տարի հետո կարող է տեղի ունենալ ևս մեկ հանրաքվե[37]։

Գործազրկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ի տարբերություն եվրոպական այլ երկրների մեծ մասի, 1980-ականներին Շվեդիայում գործազրկության մակարդակը կազմում էր աշխատուժի մոտ 2%-ը կամ 3%-ը[38]։ Սակայն ուղեկցվել է բարձր և արագացող գնաճով։ Ակնհայտ դարձած գործազրկության նման ցածր մակարդակները կայուն չեն եղել և 1990-ականների սկզբի ծանր ճգնաժամի պայմաններում այդ ցուցանիշը հասել է ավելի քան 8%-ի։ 1996 թվականին կառավարությունը նպատակ է դրել մինչև 2000 թվականը գործազրկությունը նվազեցնել մինչև 4 տոկոս։ 2000 թվականի ընթացքում զբաղվածությունն աճել է 90 000 մարդով, ինչը ամենամեծ աճն է վերջին 40 տարվա ընթացքում և նպատակին հասել է 2000 թվականի աշնանը։ Նույն աշնանը կառավարությունը սահմանել էիր նոր նպատակը՝ մինչև 2004 թվականը աշխատունակ տարիքի բնակչության 80%-ը մշտական աշխատանք կունենա։ Ոմանք մտահոգություն են հայտնել, որ զբաղվածության թիրախին հասնելը կարող է հանգեցնել աշխատավարձի չափազանց բարձր տեմպերի, հետևաբար՝ գնաճի ավելացմանը։ Այնուամենայնիվ 2006 թվականի օգոստոսի դրությամբ աշխատունակ շվեդների մոտավորապես 5%-ը գործազուրկ է եղե;՝ գերազանցելով կառավարության կողմից սահմանված նպատակը։ Սակայն րոշ մարդիկ, ովքեր չեն կարողանում աշխատանք գտնել, տարվում են այսպես կոչված «աշխատաշուկայի քաղաքական գործունեության մեջ», որը կոչվում է «AMS-åtgärder»[39]:

Նախկին արհմիութենական Յան Էդլինգի խոսքերով, գործազուրկների իրական թիվը շատ ավելի մեծ է և այդ թվերը ճնշվում են ինչպես կառավարության, այնպես էլ Շվեդիայի արհմիությունների համադաշնության կողմից։ Էդլինգի զեկույցում նա ավելացրել է, որ շվեդների ևս 3%-ը զբաղված է պետականորեն կազմակերպված աշխատանքի սխեմաներով, այլ ոչ թե մասնավոր հատվածում։ Նա նաև պնդել է, որ ևս 700,000 շվեդներ կամ երկարաժամկետ հիվանդության արձակուրդում են կամ վաղաժամ թոշակի են անցնում։ Էդլինգը հարցնում է, թե այդ մարդկանցից քանիսն են իրականում գործազուրկ։ Նրա զեկույցի համաձայն՝ «փաստացի գործազրկության» մակարդակը մոտ 20 տոկոս է[40]։ Որոշ քննադատներ համաձայն չեն «փաստացի» գործազրկության այս հասկացության հետ, որը նաև կոչվում է «լայն գործազրկություն», քանի որ նրանք «գործազուրկ» չեն համարում, օրինակ՝ աշխատանք ցանկացող ուսանողներին, հիվանդության արձակուրդում գտնվողներին և զինակոչիկներին[41]։

Շվեդիայի վիճակագրության համաձայն՝ 2013 թվականի հունիսին գործազրկությունը ընդհանուր բնակչության մեջ կազմել է 9,1%, իսկ 15-ից 25 տարեկանների շրջանում՝ 29%[42]:

Արհմիություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեդիայի աշխատուժի շուրջ յոթանասուն տոկոսը արհմիվում է[43][44]։ Արհմիությունների մեծ մասի համար գոյություն ունի գործընկեր-գործատու կազմակերպություն բիզնեսի համար։ Արհմիությունները և գործատու կազմակերպությունները անկախ են ինչպես կառավարությունից, այնպես էլ քաղաքական կուսակցություններից, թեև արհմիությունների ամենամեծ համադաշնությունը՝ Շվեդիայի արհմիությունների ազգային համադաշնությունը կամ LO-ն (կազմակերպելով կապույտ օձիքի աշխատողները), սերտ կապեր է պահպանում երեք խոշոր կուսակցություններից մեկի՝ սոցիալ-դեմոկրատների հետ։

Սպիտակ օձիքով աշխատողների արհմիության մակարդակը բացառիկ բարձր է Շվեդիայում՝ 2008 թվականից ի վեր ավելի բարձր, քան կապույտ օձիքով աշխատողների համար։ 2022 թվականին կապույտների քանակը կազմել է 59%, իսկ սպիտակ օձիքի քանակը՝ 73% (բացառվում են կես դրույքով աշխատող լրիվ դրույքով ուսանողները)։ Մինչև 2007 թվականի հունվարին արհմիությունների գործազրկության հիմնադրամների համար զգալիորեն բարձրացված վճարները, կապույտ և սպիտակ օձիքների արհմիությունների խտությունը նույնն է եղել (77%՝ 2006)[45][46]: Միավորման միջին խտությունը 2011–2014 թվականներին կազմել է 70%, 2015-2017 թվականներին՝ 69%, 2018 և 2019 թվականներին՝ 68%։ Գոյություն ունեն երկու խոշոր համադաշնություններ, որոնք կազմակերպում են մասնագետներ և այլ որակյալ աշխատակիցներ՝ Շվեդիայի պրոֆեսիոնալ աշխատակիցների համադաշնությունը (Tjänstemännens Centralorganisation կամ TCO) և Շվեդական Մասնագիտական ասոցիացիաների Համադաշնությունը (Sveriges Akademikers Centralorganisation կամ SACO): Նրանք երկուսն էլ անկախ են Շվեդիայի քաղաքական կուսակցություններից և երբեք չեն պաշտպանում քաղաքական ընտրություններում պաշտոնի թեկնածուներին։

Օրենսդրությամբ սահմանված նվազագույն աշխատավարձ չկա։ Փոխարենը տարբեր ոլորտներում նվազագույն աշխատավարձի չափորոշիչները սովորաբար սահմանվում են կոլեկտիվ բանակցությունների միջոցով։ Բոլոր աշխատողների մոտ 90%-ը ծածկված է կոլեկտիվ պայմանագրերով, մասնավոր հատվածում՝ 83%-ը (2018)[45][47]։ Կոլեկտիվ պայմանագրերի բարձր ընդգրկումը ձեռք է բերվել՝ չնայած պետական մեխանիզմների բացակայությանը, որոնք կոլեկտիվ պայմանագրերը տարածում են ամբողջ արդյունաբերության կամ ոլորտների վրա։ Սա արտացոլում է շվեդական արդյունաբերական հարաբերություններում պետական կարգավորման նկատմամբ ինքնակարգավորման գերակայությունը (կարգավորումը հենց աշխատաշուկայի կողմերի կողմից)[48][49]։

Շվեդիան չի միացել EMU-ին (Տնտեսական և արժութային միություն/Եվրո) և չի միանա տեսանելի ապագայում։ Երբ հարցը օրակարգում է եղել շվեդական արհմիութենական շարժումը խիստ պառակտված է եղել[50]։ Ի տարբերություն գործատուների ասոցիացիաների շատ դրական վերաբերմունքի՝ արհմիությունների վարկանիշային կարծիքն այնքան բաժանված էր, որ մի քանի արհմիություններ, ինչպես նաև LO, TCO և SACO համադաշնությունները ձեռնպահ են մնացել պաշտոնական դիրքորոշում ունենալուց։

Աշխատուժ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ավանդաբար ցածր աշխատավարձի տարբերությունը վերջին տարիներին աճել է ճկունության բարձրացման արդյունքում, քանի որ ընկերության մակարդակում աշխատավարձի սահմանման դերը որոշակիորեն ուժեղացել է։ Այնուամենայնիվ շվեդ ոչ որակավորում ունեցող աշխատակիցները լավ վարձատրվում են, մինչդեռ լավ կրթված շվեդ աշխատակիցները ցածր վարձատրվում են Արևմտյան Եվրոպայի և ԱՄՆ-ի մրցակից երկրների համեմատ։ Վերջին տարիներին իրական աշխատավարձերի միջին աճը պատմական չափանիշներով բարձր է եղել, ինչը մեծ մասամբ պայմանավորված է գների անկանխատեսելի կայունությամբ։ Այնուամենայնիվ վերջին տարիներին անվանական աշխատավարձերը մի փոքր ավելի բարձր են եղել մրցակից երկրների աշխատավարձերից։ Այսպիսով, եթե մասնավոր հատվածի աշխատավարձերը 1998-2000 թվականներին Շվեդիայում աճել են միջին տարեկան 3,75%-ով, ԵՄ տարածքում համեմատելի աճը կազմել է 1,75%։ 2000 թվականին ընդհանուր աշխատուժը կազմում էր մոտ 4,4 միլիոն մարդ[41]։

Ընթացիկ և ավարտված սեփականաշնորհումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շվեդիայի կառավարությունը հայտարարել է, որ մասնավորեցնելու է մի շարք ամբողջությամբ և մասամբ պետական ընկերություններ։ «Այս վաճառքից ստացված եկամուտը կօգտագործվի պետական պարտքը մարելու և ապագա սերունդների համար պարտքի բեռը նվազեցնելու համար։ Կառավարության հավակնությունն էր 2007-2010 թվականներին վաճառել ընկերությունները 200 միլիարդ շվեդական կրոնա արժեքով»[51]։

Ընթացիկ սեփականաշնորհումներ
  • Telia Sonera՝ հեռահաղորդակցության կապ, 37,3%-ը պատկանում է Շվեդիայի կառավարությանը[52]։ Մինչ այժմ վաճառվել են 18 միլիարդ կրոնա բաժնետոմսեր՝ նվազեցնելով պետական սեփականությունը 45,3%-ից մինչև 37,3%[53]։
  • SAS Group՝ ավիաընկերություն, 14,8%-ը պատկանում է Շվեդիայի կառավարությանը[54]։ 2016 թվականի հոկտեմբերի 13-ին Շվեդիայի կառավարությունը վաճառել է13,8 միլիոն բաժնետոմս՝ 213,9 միլիոն կրոնա արժողությամբ։ Ձեռնարկությունների նախարար Միքայել Դամբերգը հայտարարել է, որ «Կան լավ պատճառներ, որ Շվեդիայի կառավարությունը չլինի հանրային առևտրով զբաղվող ավիաընկերության երկարաժամկետ սեփականատեր… եղանակով»[55]։
Ավարտված սեփականաշնորհումներ

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Agricultural toward Industrial|Swedish economic history Արխիվացված 9 Օգոստոս 2012 Wayback Machine.
  2. ↑ «How Sweden Created a Model Economy». Sweden.se. 2018 թ․ նոյեմբերի 2. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. «Today, Sweden has a diverse and highly competitive and successful economy. The World Economic Forum ranks Sweden among the top ten most competitive countries in the world. Sweden is also one of the easiest countries in the world to do business with, according to the World Bank. A key feature of the Swedish economy is its openness and liberal approach to trade and doing business.»
  3. ↑ «Sweden - Economy». Encyclopedia Britannica. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. «Most enterprises are privately owned and market-oriented, but when transfer payments—such as pensions, sick pay, and child allowances—are included, roughly three-fifths of gross domestic product (GDP) passes through the public sector. Education, health care, and child care costs are primarily met by taxation. Government involvement in the distribution of national income, however, diminished over the last two decades of the 20th century.»
  4. ↑ Public Wealth in the US and Nordic Countries
  5. ↑ Skattetrycket| Skattetryck| Skatter| Fakta och statistik Արխիվացված 23 Սեպտեմբեր 2015 Wayback Machine.
  6. ↑ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. էջ 22f. ISBN 9781107507180.
  7. ↑ «King Gustaf of Sweden». Life. 1938 թ․ հուլիսի 11. էջ 31. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. էջ 25. ISBN 9781107507180.
  9. ↑ «Economist.com – Country Briefings: Sweden». The Economist.
  10. ↑ 10,0 10,1 Steinmo, Sven.
  11. ↑ «Computer Sweden 1992». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  12. ↑ «Computer Sweden 1993». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հոկտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  13. ↑ «Krona's Fall Threatens a New Currency Crisis in Europe – International Herald Tribune». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  14. ↑ Ergungor, O. Emre (2007 թ․ հունիս). «On the Resolution of Financial Crises: The Swedish Experience» (PDF). Policy Discussion Papers. ISSN 1528-4344. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  15. ↑ «Celsius Centre for Scandinavian Studies». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 19-ին.
  16. ↑ (sv) Anförande vid the Economists konferens om Sverige Արխիվացված 5 Հուլիս 2009 Wayback Machine.
  17. ↑ From War to the Swedish Model| Swedish economic history Արխիվացված 23 Հուլիս 2009 Wayback Machine.
  18. ↑ «Global index shows Sweden worst in the Nordic countries at fighting inequality - Oxfam Sweden».
  19. ↑ «Report for Selected Countries and Subjects».
  20. ↑ Pierre, Andrew J. (1982). The Global Politics of Arms Sales. Princeton Legacy Library. Princeton, New Jersey: Princeton University Press (published 2014). էջ 121. ISBN 9781400854271. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. «[...] Sweden considers its relatively self-sufficient defense industry to be a cornerstone of its neutrality policy. [...] Its arms industry is highly advanced technologically [...].»
  21. ↑ 20 largest companies in Sweden
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 22,3 22,4 Economic survey of Sweden 2007 Արխիվացված 26 Ապրիլ 2011 Wayback Machine
  23. ↑ Pension Reform in Sweden: Lessons for American Policymakers Արխիվացված 13 Հունվար 2010 Wayback Machine by Goran Normann, PhD and Daniel J. Mitchell, PhD 29 June 2000.
  24. ↑ OECD Economic Surveys: Sweden – Volume 2005 Issue 9 by OECD Publishing
  25. ↑ «The Global Competitiveness Report 2012 - 2013». Africa Competitiveness 2013. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  26. ↑ «Sweden». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  27. ↑ «WCC - Home». IMD. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  28. ↑ ""Sweden most creative country in Europe & top talent hotspot" Արխիվացված 21 Մայիս 2007 Wayback Machine, Invest in Sweden Agency, 25 June 2005.
  29. ↑ «Main Science and Technology Indicators» (PDF). Organization for Economic Co-operation and Development. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2010 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2008 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  30. ↑ «Archived copy» (PDF). sn.svensktnaringsliv.se. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2006 թ․ փետրվարի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 14-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  31. ↑ «Sweden facing possible property bubble warns IMF». Sweden News.Net. 2014 թ․ օգոստոսի 24. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 26-ին.
  32. ↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 11-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  33. ↑ «Debt facts - Riksgalden.se». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 27-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 11-ին.
  34. ↑ J. James Reade, Ulrich Volz (2010 թ․ ապրիլ). «Too Much to Lose, or More to Gain? Should Sweden Join the Euro?» (PDF). University of Birmingham. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ նոյեմբերի 4-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 6-ին.
  35. ↑ Palankai, Tibor (2015 թ․ հուլիս). «THE INTRODUCTION OF THE EURO AND CENTRAL EUROPE» (PDF). Journal of Scientific Papers ECONOMICS & SOCIOLOGY.
  36. ↑ «Sweden turns back on euro». BBC News. 2003 թ․ սեպտեմբերի 15. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 1-ին.
  37. ↑ Syll, Lars (2018 թ․ հուլիս). «Lars Syll: My Finest Hour – Sweden´s Euro Referendum». Brave New Europe.
  38. ↑ «Sweden Unemployment Rate». Index Mundi. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  39. ↑ «Stefan Karlsson's blog». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  40. ↑ Alla behövs Արխիվացված 26 Մայիս 2006 Wayback Machine Pdf file
  41. ↑ 41,0 41,1 «Swedish Market». nordichouse.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  42. ↑ «Labour Force Survey». Statistics Sweden. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2011 թ․ հուլիսի 11-ին.
  43. ↑ Arbetsgivarna starkare än fackföreningarna.
  44. ↑ Kjellberg, Anders (2023) The Nordic Model of Industrial Relations: comparing Denmark, Finland, Norway and Sweden.
  45. ↑ 45,0 45,1 Anders Kjellberg (2020) Kollektivavtalens täckningsgrad samt organisationsgraden hos arbetsgivarförbund och fackförbund, Department of Sociology, Lund University.
  46. ↑ Anders Kjellberg (2011) "The Decline in Swedish Union Density since 2007" Nordic Journal of Working Life Studies (NJWLS) Vol.
  47. ↑ Anders Kjellberg (2019) "Sweden: collective bargaining under the industry norm", in Torsten Müller & Kurt Vandaele & Jeremy Waddington (eds.) Collective bargaining in Europe: towards an endgame, European Trade Union Institute (ETUI) Brussels 2019.
  48. ↑ Anders Kjellberg (2017) ”Self-regulation versus State Regulation in Swedish Industrial Relations” In Mia Rönnmar and Jenny Julén Votinius (eds.) Festskrift till Ann Numhauser-Henning.
  49. ↑ Kjellberg, Anders (2023) ‘’Trade unions in Sweden: still high union density, but widening gaps by social category and national origin.
  50. ↑ Kjellberg, Anders (2000) "The Multitude of Challenges Facing Swedish Trade Unions", in Jeremy Waddington & Reiner Hoffmann (eds.) Trade Unions in Europe: Facing Challenges and Searching For Solutions, Bryssels: European Trade Union Institute, pp. 529-573, in particular pp. 544-547. 2-930143-36-3
  51. ↑ «Felsida». Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  52. ↑ «Annual + Sustainability Report 2015» (PDF). Teliasonera. էջ 47. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
  53. ↑ «Privata Affärer – Placeringstips och råd om aktier, fonder, sparande och privatekonomi». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 3-ին.
  54. ↑ «2018 års redogörelse för företag med statligt ägande». 2018 թ․ հունիսի 18.
  55. ↑ «Svenska staten har sålt 13,8 miljoner aktier i SAS». 2016 թ․ հոկտեմբերի 13.
  56. ↑ «Regeringen har sålt hela OMX-innehavet». Dagens Industri. 2008 թ․ փետրվարի 15. Վերցված է 2008 թ․ մայիսի 2-ին.
  57. ↑ «Pernod wins auction for Vin & Sprit». The Local. 2008 թ․ մարտի 31. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 31-ին.
  58. ↑ «Shareholders | Nordea.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ նոյեմբերի 13-ին. Վերցված է 2007 թ․ ապրիլի 28-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շվեդիայի տնտեսություն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Շվեդիայի_տնտեսություն&oldid=9954052» էջից