Պոգոնյա (զինանշան)

Պոգոնյա
Մանրամասնություններ
Օգտագործում	Բելառուսիա, 1991-1995

Պոգոնյա (բելառուս․՝ Паго́ня), Լիտվական մեծ իշխանության զինանշանը 14-րդ դարի մերջից^[1]։ Լիտվայի, Բելառուսական Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետության և Բելառուսիայի պետական զինանշանն է։ Օգտագործվում է Բելառուսիայի, Լիտվայի, Լեհաստանի, Ռուսաստանի և Ուկրաինայի տարբեր հերալդիկ նշաններում։

Բնութագրում. Ալ դաշտում արծաթե ձիավոր արծաթե ձիու վրա, ձիավորի աջ ձեռքին վեր բարձրացրած թուր է, ձախ ձեռքին՝ երկրնագույն վահան վեցակողմ խաչով^[2]։ Որոշ պատկերներում թամբի տակ կախված է եռածայր վերմակ։

Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զինված ձիավորի պատկերը հայտնի խորհրդանիշ է համարվում և հանդիպում է զինանշանի ստեղծումից առաջ^[3]։ Այսպիսով, զինված ձիավորի պատկերով կնիքներ էին օգտագործում սլավոնական իշխանները, Ալեքսանդր Նևսկին, Դմիտրի Դոնսկին և այլք։

Բոգուսլավ Առաջինի կնիքը
նիկոլայ Առաջինի կնիքը
Կազիմի Առաջինի կնիքը
Ալեքսանդր Նևսկիի կնիքը
1330
1331
Լուգվենայի կնիքը
Ցիգուզմունդ Կեյստուտովիչի կնիքը

Լիտվական թագավորության զինանշանը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զինանշանը հայտնվել է Յագայլո և Վիտովտա իշխանների դիմանկարներով զինված ձիավորների հերալդիզացման գործընթացի արդյունքում։ 1366 թվականին են վերաբերում Օլգերդի կնիքով փասթաթուղթը, որում պատկերաված է ձիավոր թրով։ 14-րդ դարի վերջից ձիավորը պատկերված է հերալդական վահանի ֆոնում Յագայլիի և Վիտովտայի կնիքներում։

Սկզբնականորեն զինանշանի պատկերները նշանակում էին մեծ իշխանի միապետություն և ունեին բաղադրիչների տարբերություն. ձիավորի մոտ կարող էր բացակայել վահանը և կարող էր լինել վահանը, իսկ դրա վրա պատկերված լիներ վեցածայր խաչ։

Ըստ պատմաբան Ալեքսեյ Շալանդի՝ Պոգոնյա անվանումը կնքվել է այս զինանշանին 15-րդ դարի վերջում՝ զինված ձիավորի պատկերի վերաիմաստավորման արդյունքում։

16-րդ դարի առաջին կեսի բելառուսալիտվական տարեգրքերը հնացնում են Պոգոնյաները՝ վերագրելով այն Նարիմունտու Ռոմանովիչին։

Պոգոնյան հիշատակվում է նաև 1562 թվականին, երբ իշխան Սիգիզմունդ Ավգուստը հրամայում է հատել մետաղադրամներ Պոգոնյայի զինանշանով։

Պոգոնյան` որպես մարզային զինանշան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոգոնյան եղել է Բելառուսիայի բոլոր նահանգների զինանշանների հիմնական բաղադրիչը։

Նովոգրոդեկի նահանգ
Վիլնոյի նահանգ
Լեհական նահանգ
Պոդլասկիե նահանգ
Մինսկի նահանգ
Պոլոցկի նահանգ
Վիտեբսկի նահանգ
Մստիսլավի նահանգի դրոշը

Բելառուսի և Ռուսական կայսրության միացումից հետո Վիտեբսկի և Վինոյի կառավարիչները ժառանգել են զինանշանները իրենց նախկին նահանգներից։

Վիլնա նահանգի զինանշան
Վիտեբսկի նահանգի զինանշան

Պագոնիան Վիտեբսկի տարածաշրջանի պաշտոնական խորհրդանիշն է և Գոմել տարածաշրջանի պաշտոնական խորհրդանիշի մի մասը

Վիտեբսկի նահանգի զինանշան
Հոմելի զինանշան

Քաղաքային զինանշաներում հայտնվելը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսական կայսրության տարածքում լինելու ժամանակ Բելառուսի որոշ քաղաքներ, ինչպիսիք են Վիտեբսկը, Գարադոկը, Պոլոցկը և այլն, ընդունեցին Պոգոնյան որպես իրենց զինանշանների մի հատված։ Դրանցից որոշները շարունակում են օգտագործվել ցայժմ։

Լեպիել
Վերխնոդվինսկ
Վիլեյկա
Լիդա
Նեվել քաղաք
Վելիժ (այժմ Ռուսաստանի հատված է)
Բրանսկ (այժմ Լեհաստանի մաս է)
Պուլավի
Սիդլց
Դրոհիժին

Ռեչիցա, Մոգիլև և որոշ այլ քաղաքներ պատմականորեն ունեցել են Պոգոնյան իրենց բանակների զինանշաններում։

Ռեչիցա
Մահիլու
Լիպնիշկի
Իզիասլավ

Պոգոնյան` որպես քաղաքական խորհրդանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պոգոնյան օգտագործվել է մի շարք քաղաքական շարժումների կողմից։

Լեհական կայսրության զինանշանը

Գրականության մեջ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համանուն հայրենասիրական բանաստեղծություն գրել է բելառուս դասական գրող Մաքսիմ Բոգդանովիչը 1915 թվականին։ Բանաստեղծության մեջ երկու անգամ կրկնվում է. «Հին լիտվական Պոգոնյան չջարդել, չկանգնեցել, չզսպել։» Բանաստեղծության հիման վրա նաև գրվել է երգ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Сімвал Вялікага княства
↑ Շապանդա Ա. Պոգոնյա
↑ Сфрагістыка і геральдыка Беларусі ()(չաշխատող հղում)

[1] Сімвал Вялікага княства

[2] Շապանդա Ա. Պոգոնյա

[3] Сфрагістыка і геральдыка Беларусі ()(չաշխատող հղում)

[1]

[2]

[3]