Քրիստոս Փրկիչ տաճար (Բանյա Լուկա)
| Քրիստոս Փրկիչ տաճար սերբ.՝ Саборни храм Христа Спаситеља | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | տաճար և ուղղափառ տաճար |
| Երկիր |  Բոսնիա և Հերցեգովինա |
| Տեղագրություն | Բանյա Լուկա |
| Դավանանք | Սերբ ուղղափառ եկեղեցի |
| Թեմ | Բանյա Լուկայի թեմ |
| Հիմնական ամսաթվերը | 1993 |
| Նվիրված | Հիսուս |
| Անվանված | Հիսուս |
| Ճարտարապետական ոճ | Նորբյուզանդական ոճ |
| Հիմնադրված | 1993 |
| Շինանյութ | աղյուս |
 | |
 | |
 Cathedral of Christ the Saviour (Banja Luka) Վիքիպահեստում | |
| hhsbl.org | |
Քրիստոս Փրկիչ տաճար (սերբ.՝ Саборни Храм Христа Спаситеља), սերբական ուղղափառ եկեղեցի, որը գտնվում է Սերբական Հանրապետության մայրաքաղաք Բանյա Լուկայում (Բոսնիա և Հերցեգովինա)[1]։ Մայր տաճարը գտնվում է քաղաքի կենտրոնում՝ քաղաքապետարանից ոչ հեռու։
Այն Բանյա Լուկայի թեմի եպիսկոպոսանիստ տաճարն է և Բանյա Լուկայի եպիսկոպոսի նստավայրը և նվիրված է Հիսուս Քրիստոսին՝ Փրկչին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բալկանյան պատերազմներից (1912, 1913) և օսմանյան լուծը թոթափելուց հետո սերբերը ցանկացան վերականգնել նորանկախ թագավորության քրիստոնեական դեմքը և եկեղեցիներ հիմնել։ Միայն 1921 թվականի հունիսի 13-ին Բանյա Լուկասի սերբ ուղղափառ ծխական ժողովի ժամանակ պաշտոնապես դրվեց և նորից քննարկվեց տաճարի կառուցման հարցը։ Ի սկզբանե տաճարը պետք է կառուցվեր «Կոզարա» կինոթատրոնի մերձակայքում գտնվող Սուրբ Հոգու Իջման հին եկեղեցու տեղում։ Քահանա Դուշան Մաչկիչի առաջարկն ընդունվել է գնել այսօրվա «Բալկանյան» հյուրանոցի դիմաց գտնվող շինհրապարակը։
Առաջին և երկրորդ համաշխարհային պատերազմների ընթացքում Հարավսլավիայի ժամանակ Բանյա Լուկայի կենտրոնում կառուցվել է սուրբ Երրորդություն եկեղեցին։ Եկեղեցու շինարարությունը տևել է 1925-1929 թվականները և հանդիսավոր կերպով օծվել է 1939 թվականի Փրկության օրը։ 1941 թվականի ապրիլի 12-ին գերմանական ռմբակոծության ժամանակ եկեղեցին հարվածներ է ստացել, իսկ խորանի հատվածը զգալիորեն վնասվել է։ Նույն թվականի մայիսին ուստաշները եկեղեցին հռչակեցին «քաղաքի բլուր» և հրամայեցին սերբերին, հրեաներին և գնչուներին աղյուս առ աղյուս ամբողջությամբ քանդել այն։
Հարավսլավիայի կոմունիստական իշխանության օրոք, երբ բազմաթիվ շենքեր վերակառուցվեցին, քանդված տաճարը չթույլատրվեց վերակառուցել։ Բոսնիական պատերազմի ժամանակ Բանյա Լուկայի թեմին թույլտվություն տրվեց ավերված եկեղեցու վերակառուցման համար, իսկ զոհված զինվորների հուշարձանը տեղափոխվեց մոտակա վայր, որը նույնպես պատկանում էր եկեղեցուն։ Նոր եկեղեցու կառուցումը սկսվել է 1993 թվականին, երբ օծվել են հիմքերը։ Այս հանդիսավոր արարողությունը կատարել է սերբ պատրիարք Պավլեն՝ Սերբ ուղղափառ եկեղեցու եպիսկոպոսների և հոգևորականների հետ։ Եկեղեցին վերակառուցվել է Քրիստոս Փրկչի տաճարի անվան տակ, քանի որ այդ ընթացքում Բանյա Լուկայում (1963-1969) կառուցվել է «սուրբ Երրորդություն» անունով օծված ևս մեկ եկեղեցի՝ որպես քանդվածի հուշահամալիր, որը ուղղափառ սերբերը կարծում էին, որ այլևս երբեք չեն կարողանա կառուցել։
Տաճարի արտաքին շինարարական աշխատանքներն ավարտվել են 2004 թվականի սեպտեմբերի 26-ին, երբ մատուցվել է նաև առաջին պատարագը։ Պատարագը մատուցվել է 8 եպիսկոպոսների կողմից Բանյա Լուկայի թեմի հոգևորականների ու սարկավագների հետ՝ տասնյակ հազարավոր հավատացյալների ներկայությամբ։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տաճարը կառուցված է ավանդական սերբ-բյուզանդական ոճով, որը գերիշխում էր սերբական ճարտարապետության մեջ հատկապես 19-րդ դարի վերջից մինչև 1930-ականները։ Շինանյութը Միջագետքից բերված կարմիր և դեղին տրավերտին քարն է, որի որակը (պեղումը և մշակումը) հավաստվում է Բելգրադի Նյութերի փորձարկման ինստիտուտի փորձագետ պրոֆեսոր դոկտոր Բիլբիայի կողմից։ Սա Եվրոպայի առաջին եկեղեցին է, որը կառուցվել է այս շինանյութով։ Մարմարե տարրերը նույնպես տաճարի ճակատի հարդարման մաս են կազմում։ Կառուցված է եռաշերտ պատով՝ քար, երկաթբետոն, աղյուս։ Գմբեթները պատված են ոսկե չժանգոտվող պողպատով, բերված Սիբիրից։
Ներկայիս եկեղեցին ճարտարապետական տեսանկյունից նույնական է նախորդին և Բանյա Լուկայի ամենաբարձր կրոնական շենքն է՝ 47 մետր բարձրությամբ զանգակատունով և 22,5 մետր գմբեթով։ Տաճարի շինության լայնությունը 19,5 մ է, գմբեթի բարձրությունը՝ 22,37-47,1 մետր[2]։ Եպիսկոպոսանիստ տաճարը օծվել է Եփրեմ եպիսկոպոսի կողմից 2009 թվականին Փրկության օրը[3]։ Եկեղեցու ներսում գտնվող 10 սյուները (6 մեծ և 4 փոքր) պատրաստված են Սարդինիայի գրանիտից։ Երրորդության տաճարի նման, տաճարի զանգերը գալիս են Ինսբրուկից, իսկ ամենածանրը կշռում է 3200 տոննա։ Տաճարն ունի սրբապատկերներով պատկերապատ, որը բնորոշ է ուղղափառ եկեղեցական շինություններին։ Քանի որ տաճարի ներքին հարդարման աշխատանքները դեռ ամբողջությամբ չեն ավարտվել, ինտերիերը ներկայումս ներկվում է բյուզանդական որմնանկարներով։
2012 թվականի հունվարի 9-ին Սերբական Հանրապետության օրվա հիմնադրման և տոնակատարության 20-ամյակի կապակցությամբ պատրիարք Իրինեյը Սուրբ Պատարագ մատուցեց եկեղեցում[4]։ Հինգ գմբեթների տանիքի հատվածները (խորհրդանշում են Հիսուս Քրիստոսին և չորս ավետարանիչներին) ոսկեզօծ են՝ Բուլղարիայի մայրաքաղաք Սոֆիայի Ալեքսանդր Նևսկու տաճարի նմանությամբ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Саборни Храм Христа Спаситеља - Бања Лука». hhsbl.org (բրիտանական անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 16-ին.
- ↑ «Саборни храм Христа Спаситеља у Бањој Луци» (սերբերեն). Официальный сайт собора. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
- ↑ «24sata.info - Banja Luka: Osveštan Hram Hrista Spasitelja». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 16-ին.
- ↑ «Banja Luka: Patrijarh Irinej služio liturgiju» (սերբերեն). Radio-televizija Republike Srpske. 2012 թ․ հունվարի 9. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 10-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Քրիստոս Փրկիչ տաճար (Բանյա Լուկա)» հոդվածին։ |
