Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին

Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին;
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Վարդգես Սուրենյանց
տարի	1913
բարձրություն	152 սանտիմետր
լայնություն	132,6 սանտիմետր
նյութ	կտավ և յուղաներկ
գտնվում է	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
հավաքածու	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
սեփականատեր	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
	պատկերված են
	Ծանոթագրություններ;

«Ֆիրդուսին կարդում է «Շահ-Նամե» պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին», նկարիչ Վարդգես Սուրենյանցի կտավը։ 1913 թվականին այս նկարը Սուրենյանցը ցուցադրում է Շարժական գեղարվեստական ցուցահանդեսների ընկերության 42-րդ ցուցահանդեսում^[1]։ Այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում, ներկայացված է մշտական ցուցադրության^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրենյանցի ստեղծագործության մեջ առանձնանում են պարսկական թեմաներով կատարված աշխատանքները, որոնք նկարչի կողմից դեպի արևելքն ունեցած մեծ հետաքրքրության արդյունք են։ Պարսկական էտտյուդների շարքը, որը բերել էր 1885-1886 թվականներին Պարսկաստան կատարած ճանապարհորդությունից, նա ցուցադրում է 1892-1893 թվականներին Մոսկվայում «Արվեստը սիրողների ընկերության» ցուցահանդեսում։ Այդ էտյուդների որոշ մասն է հասել մեզ՝ «Պարսկական տան ճակատ Ջուղայում», «Էտյուդ խաչքարով», «Դուռ ստալակտիտով», «Երիտասարդ պարսիկի դիմանկարը» և այլն։ Սրանք հետագայում խոշոր կտավներ ստեղծելու նպատակով կատարած էտյուդներ են։

Հետագայում Սուրենյանցը շարունակում է ստեղծագործել արևելյան թեմաներով՝ վրձնելով «Հաֆիզի երգը», «Սերենադ» մեծարժեք կտավները։ Սուրենյանցին հուզում է նաև արևելյան անմահ երգիչներից մեկի՝ Ֆիրդուսու կյանքն ու ստեղծագործությունը^[1]։ Ֆիրդուսուն անդրադառնալով նա անմիջականորեն արծարծել է նաև իրանական վիպերգությունը՝ ի դեմս Շահնամե պոեմի։ Նշվում է, որ մոտ 35 տարի աշխատելուց հետո Ֆիրդուսին Մահմուդ Ղազնևիին է ուղարկում պոեմը և սպասում խոստացված վարձատրությանը։ Չստանալով վարձատրությունը՝ նա ի դժգոհություն երգիծական տողեր է գրում շահի հասցեին։ Սուրենյանցը պատկերել է այն պահը, երբ Ֆիրդուսին կարդում է Շահի համար «Շահ-Նամե»-ն՝ պատմական կերպարների հետ հավերժացնելով նաև պոեմը^[3]։ Նկարի ստեղծման պատմությունը լրացնելու տեսանկյունից կարևոր է այդ ստեղծագործությանը նախատիպ ծառայած պատկերներից մեկի՝ «Շահի հանգիստը» կտավի հիշատակությունը։ Շահին պատկերող նկարները Սուրենյանցի մոտ աստիճանական զարգացում են ապրում^[4]։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիրդուսին Շահի առջև ծնկաչոք կարդում է իր Թագավորների գիրքը։ Կտավում Ֆիրդուսու դեմքը չի երևում, սակայն դիտողը զգում է այդ պահին նրան համակած ոգևորությունը։ Պալատականների խորամանկ, իսկ երբեմն ոչինչ չասող, բութ հայացքները, գահին բազմած խստափայլ աչքերով շահը, և որպես նրա ուժի հզորության սիմվոլ՝ ոտքերի տակ նստած հովազը, հետևում կանգնած զինված թիկնապահները հայելու նման արտացոլում են այն կյանքը, որի մասին արևելյան բազմերանգ գույներով շարադրված է Ֆիրդուսու ձեռքին բռնած թերթիկներում։ Գահի, զգեստների բազմագույն խայտաբղետ զարդանկարները, ծառերի ճյուղերն ու տերևները պատկերված են հորիզոնական դիրքով։ Ընդհանուր կապույտի, կարմիրի, կանաչի և նարնջագույնի մեջ Ֆիրդուսու կերպարը միակ ամբողջական մոխրագույն գիծն է աշխատանքում^[1]։

Սուրենյանցը, հարազատ մնալով կատարման ռեալիստական սկզբունքներին՝ միաժամանակ կիսում է պուանտելիզմին բնորոշ հնարքներ, որոնք հիմնականում օգտագործվել են զգեստների, գորգերի և գահի զարդանկարների պատկերման ժամանակ։ Դեմքերը պատկերված են զուսպ ռեալիստական ուժով^[1]։

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Ղազարյան, Մանյա (1960). Վարդգես Սուրենյանց/Մենագրություն. Երևան.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ «Սուրենյանց Վարդգես Հակոբի | Ֆիրդուսին կարդում է "Շահ-Նամե" պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին - Շտեմարան - Հավաքածու - Հայաստանի ազգային պատկերասրահ». www.gallery.am. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.
↑ Կիրակոսյան, Հասմիկ (2015). Մահմուդ Ղազնավիին ուղղված երգիծանքի տեքստի մի ձեռագիր «Շահնամե»-ում (PDF). Երևան: «Նաիրի».
↑ Զոհրաբյան, Շուշանիկ (2014). Վարդգես Սուրենյանցի նկարների կոմպոզիցիոն-տարածաչափական առանձնահատկությունները (PDF). Երևան.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[մենագրություն-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Ղազարյան, Մանյա (1960). Վարդգես Սուրենյանց/Մենագրություն. Երևան.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[2] «Սուրենյանց Վարդգես Հակոբի | Ֆիրդուսին կարդում է "Շահ-Նամե" պոեմը Շահ Մահմուդ Ղազնևիին - Շտեմարան - Հավաքածու - Հայաստանի ազգային պատկերասրահ». www.gallery.am. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 30-ին.

[3] Կիրակոսյան, Հասմիկ (2015). Մահմուդ Ղազնավիին ուղղված երգիծանքի տեքստի մի ձեռագիր «Շահնամե»-ում (PDF). Երևան: «Նաիրի».

[4] Զոհրաբյան, Շուշանիկ (2014). Վարդգես Սուրենյանցի նկարների կոմպոզիցիոն-տարածաչափական առանձնահատկությունները (PDF). Երևան.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[1]

[2]

[3]

[4]