Բրունեյի տնտեսություն
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Ասիայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Բրունեյ Դարուսսալամ | |
| Վայր | Բրունեյ Դարուսսալամ | |
| Անվանական ՀՆԱ | 12 128 089 001,5858 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 28 290 ԱՄՆ դոլար | |
| ՀՆԱ (ԳՀ) | 33 868 531 407 միջազգային դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ ԳՀ | 79 003,425 միջազգային դոլար | |
| Իրական ՀՆԱ-ի աճի տեմպ | −3,2±0,1 տոկոս | |
| Ընդհանուր պահուստներ | 3 488 124 299 ԱՄՆ դոլար | |
| Գնաճի մակարդակ | −1,6±0,1 տոկոս | |
Փոքր և հարուստ երկիր Բրունեյի տնտեսությունը արտաքին և ներքին ձեռներեցության, կառավարության կարգավորման և բարեկեցության միջոցառումների և գյուղական ավանդույթների խառնուրդ է։ Այն գրեթե ամբողջությամբ ապահովվում է նավթի և բնական գազի արտահանմամբ, ընդ որում նավթային հատվածից եկամուտները կազմում են ՀՆԱ-ի կեսից ավելին։ Մեկ շնչին ընկնող ՀՆԱ-ն բարձր է և արտասահմանյան ներդրումներից ստացվող զգալի եկամուտը լրացնում է ներքին արտադրությունից ստացվող եկամուտը։ Կառավարությունը տրամադրում է բոլոր բժշկական ծառայությունները և սուբսիդավորում է սնունդն ու բնակարանը։ Կառավարությունը ցույց է տվել առաջընթաց իր հիմնական քաղաքականության մեջ՝ տնտեսությունը նավթից և գազից հեռու դիվերսիֆիկացնելու մեջ։ Բրունեյի ղեկավարները մտահոգված են, որ համաշխարհային տնտեսության մեջ կայուն աճող ինտեգրումը կխաթարի ներքին սոցիալական համախմբվածությունը, թեև քայլեր են ձեռնարկվել ավելի հայտնի դերակար դառնալու համար՝ 2000 թվականին ծառայելով որպես Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տնտեսական համագործակցության ֆորումի նախագահ։ 1999 թվականին աճը գնահատվել է 2,5%՝ կապված երկրորդ կիսամյակում նավթի գների բարձրացմամբ։
Բրունեյը նավթի երրորդ խոշոր արտադրողն է Հարավարևելյան Ասիայում՝ միջինը օրական մոտ 180,000 բարել (29,000 մ³/օր)[1]։ Այն աշխարհում նաև հեղուկ բնական գազի իններորդ խոշորագույն արտադրողն է[2]։
Մակրոտնտեսական միտումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1970-ականներին Բրունեյը ներդրումներ է կատարել նավթի արտահանումից ստացվող եկամուտների կտրուկ աճով, նաև ցածր և մշտական տեմպերով պահպանել է պետական ծախսերը։ Հետևաբար կառավարությունը կարողացել է կառուցել իր արտաքին պահուստները և ներդնել դրանք ամբողջ աշխարհում՝ ապագա սերունդներին ապահովելու համար։ Հաղորդվում է, որ պահուստային եկամուտների մի մասն օգտագործվել է նաև կառավարության տարեկան բյուջեի դեֆիցիտի ֆինանսավորման համար։ 1986 թվականից ի վեր նավթային եկամուտները նվազել են, իսկ պետական ծախսերն աճել են։ 1988 թվականից կառավարությունը ունեցել է բյուջեի դեֆիցիտ։ Եկամուտների ավելցուկի անհետացումը Բրունեյի տնտեսությունն ավելի խոցելի է դարձրել նավթի գների տատանումների նկատմամբ։
Բրունեյի համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) աճել է 1970-ական թվականներին նավթի գների բարձրացումից և 1980 թվականին հասել է իր գագաթնակետին՝ 5,7 միլիարդ դոլար։ Հաջորդ 5 տարիների ընթացքում այն փոքր-ինչ նվազել է, այնուհետև 1986 թվականին նվազել է գրեթե 30%-ով։
Այս անկումը պայմանավորված է համաշխարհային շուկաներում նավթի գների կտրուկ նվազման և Բրունեյում արդյունահանման կամավոր կրճատումների համակցությամբ։ ՀՆԱ-ն որոշակիորեն վերականգնվել է 1986 թվականից ի վեր՝ 1987 թվականին աճելով 12%, 1988 թվականին՝ 1%, իսկ 1989 թվականին՝ 9%։ Վերջին տարիներին ՀՆԱ-ի աճը 1996 թվականին կազմել է 3,5%, 1997 թվականին՝ 4,0%, 1998 թվականին՝ 1,0%, իսկ 1999 թվականին գնահատվում է 2,5%։ Այնուամենայնիվ 1999 թվականի ՀՆԱ-ն դեռևս կազմում է ընդամենը 4,5 միլիարդ դոլար, ինչը շատ ցածր էր 1980 թվականի գագաթնակետից։
1997 և 1998 թվականներին ասիական ֆինանսական ճգնաժամը, ինչպես նաև նավթի գների տատանումները՝ անորոշություն և անկայունություն են ստեղծել Բրունեյի տնտեսությունում։ Բացի այդ 1998 թվականին տեղի է ունեցել Բրունեյի խոշորագույն շինարարական ընկերության՝ Amedeo Development Corporation-ի փլուզումը երկիրը հասցրել է մեղմ անկման մեջ, որովհետև դրա նախագծերն օգնել են խթանել ներքին տնտեսությանը։
Սա Արժույթի միջազգային հիմնադրամի կողմից գնահատված շուկայական գներով Բրունեյի Դարուսսալամի համախառն ներքին արդյունքի միտման գծապատկերն է՝ միլիոնավոր բրունեյան դոլարներով[3]։
| Տարի | Համախառն ներքին արդյունքը | ԱՄՆ դոլարի փոխանակում | Գնաճի ինդեքս (2000=100) |
|---|---|---|---|
| 1985 | 7777 | 2,20 Բրունեյան դոլար | 76 |
| 1990 | 6509 | 1,81 Բրունեյան դոլար | 82 |
| 1995 | 7394 | 1,41 Բրունեյան դոլար | 95 |
| 2000 | 7441 | 1,72 Բրունեյան դոլար | 100 |
| 2005 | 10,401 | 1,62 Բրունեյան դոլար | 100 |
Գնողունակության հավասարության համեմատության համար ԱՄՆ դոլարը փոխանակվում է միայն 1,52 բրունեյան դոլարով։ 2009 թվականին միջին աշխատավարձը կազմել է 25,38 դոլար մեկ մարդ-ժամում։
Կառավարությունը կարգավորում է օտարերկրյա աշխատուժի ներգաղթը, մտավախություն ունենալով, որ այն կարող է խաթարել Բրունեյի հասարակությունը։ Օտարերկրացիների համար աշխատանքի թույլտվությունները տրվում են միայն կարճ ժամկետներով և պետք է անընդհատ երկարացվեն։ Չնայած այս սահմանափակումներին՝ օտարերկրացիները կազմում են աշխատուժի զգալի մասը։ Կառավարությունը 1999 թվականին հայտնել է աշխատուժի ընդհանուր թիվը՝ 122,800, գործազրկության մակարդակը 5,5% է կազմել։
Նավթին և բնական գազին բաժին է ընկնում գրեթե ամբողջ արտահանումը։ Քանի որ նավթից բացի միայն մի քանի ապրանքներ են արտադրվում տեղում, ապրանքների լայն տեսականին պետությունը ստիպված է լինում ներմուծել։ Բրունեյի վիճակագրությունը ցույց է տալիս Սինգապուրը որպես ներմուծման ամենամեծ կետը, որը 1997 թվականին կազմել է 25%։ Այնուամենայնիվ այս ցուցանիշը ներառում է որոշ փոխադրումներ, քանի որ Բրունեյի ներմուծման մեծ մասը տարանցվում է Սինգապուրով։ Երկրորդ խոշոր մատակարարներն են Ճապոնիան և Մալայզիան։ Ինչպես շատ այլ երկրներում՝ ճապոնական արտադրանքը գերակշռում է ավտոմոբիլային տրանսպորտային միջոցների, շինարարական սարքավորումների, էլեկտրոնային ապրանքների և կենցաղային տեխնիկայի տեղական շուկաներում։ Միացյալ Նահանգները 1998 թվականին եղել է Բրունեյ ներմուծման երրորդ խոշոր մատակարարը։
Բրունեյի զգալի արտաքին պահուստները կառավարվում են Բրունեյի ներդրումային գործակալության (BIA) կողմից, որը Ֆինանսների և էկոնոմիկայի նախարարության մասնաճյուղն է։ BIA-ի առաջնորդող սկզբունքն է բարձրացնել Բրունեյի արտաքին պահուստների իրական արժեքը՝ միաժամանակ տարբեր ներդրումային ռազմավարություն ունենալով ԱՄՆ-ում, Ճապոնիայում, Արևմտյան Եվրոպայում և Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի երկրներում։
Բրունեյի կառավարությունն ակտիվորեն խրախուսում է ավելի շատ օտարերկրյա ներդրումներ։ Որոշ չափանիշներին համապատասխանող նոր ձեռնարկությունները կարող են ստանալ պիոների կարգավիճակ՝ շահույթը ազատելով եկամտահարկից մինչև 5 տարի՝ կախված ներդրված կապիտալի չափից։ Շահութահարկի նորմալ դրույքաչափը կազմում է 30%։ Չկա անձնական եկամտահարկ կամ կապիտալ շահույթի հարկ։
Կառավարության կարևորագույն առաջնահերթություններից է խրախուսել Բրունեյի մալայացիների զարգացումը որպես արդյունաբերության և առևտրի առաջատարներ։ Օտարերկրյա բաժնետոմսերի սեփականության հատուկ սահմանափակումներ չկան, սակայն տեղական մասնակցությունը, ինչպես բաժնետիրական կապիտալը, այնպես էլ կառավարումը՝ խրախուսվում է։ Նման մասնակցությունն օգնում է կառավարության կամ Բրունեյ Շել Փեթրոլիումի հետ պայմանագրերի մրցույթի անցկացմանը։
Բրունեյում գտնվող ընկերությունները կամ պետք է ստեղծվեն տեղում, կամ գրանցվեն որպես օտարերկրյա ընկերության մասնաճյուղ և պետք է գրանցվեն Ընկերությունների ռեգիստրում։ Հանրային ընկերությունները պետք է ունենան առնվազն յոթ բաժնետեր։ Մասնավոր ընկերությունները պետք է ունենան առնվազն երկու, բայց ոչ ավելի, քան 50 բաժնետեր։ Ընկերության տնօրենների առնվազն կեսը պետք է Բրունեյի բնակիչներ լինեն։
1981 և 2013 թվականների ընթացքում Սուլթանը ուներ Ավստրալիայում խոշոր եղջերավոր անասունների կայաններ, որոնք մատակարարում էին երկրի տավարի մսի մեծ մասը[4][5][6]։ 1984 թվականին զեկուցվել է, որ 2262 քառակուսի մղոն (5860 կմ²) կայանների ընդհանուր մակերեսն ավելի մեծ է, քան բուն Բրունեյը[7]։ Որոշ կայաններ վաճառվել են 2006 և 2014 թվականներին[4][8]։ 2019 թվականի դրությամբ սուլթանին դեռ պատկանում էր Opium Creek կայանը[9]։ Ձուն և հավերը հիմնականում արտադրվում են տեղում, սակայն Բրունեյի սննդի այլ կարիքների մեծ մասը ներմուծման կարիք ունի։ Գյուղատնտեսությունը և ձկնաբուծությունը արդյունաբերական ոլորտներից են, որոնք կառավարությունը ընտրել է որպես ամենաառաջնահերթություն՝ տնտեսությունը դիվերսիֆիկացնելու իր ջանքերում։
Հետևյալ աղյուսակը ցույց է տալիս 1983-2021 թվականների հիմնական տնտեսական ցուցանիշները (ԱՄՀ անձնակազմի գնահատականներով 2022–2027 թվականներին)։ 5%-ից ցածր գնաճը կանաչ գույնով է[10]։
| Տարի | ՀՆԱ
(մլրդ. ԱՄՆ Դոլլար) |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ
(ԱՄՆ դոլար՝ ըստ ՊՄԳ-ի) |
ՀՆԱ
(անվանական ԱՄՆ դոլարով) |
Մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ
(անվանական արտահայտությամբ ԱՄՆ դոլարով) |
ՀՆԱ աճ
(Իրական) |
Գնաճի մակարդակը
(տոկոսներով) |
Գործազրկություն
(տոկոսներով) |
Պետական պարտքը
(ՀՆԱ-ի %-ով) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1982 | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա |  0.0%
|
Տվյալ չկա | Տվյալ չկա |
| 1983 | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | 1.2%
|
Տվյալ չկա | Տվյալ չկա |
| 1984 | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | Տվյալ չկա | 3.1%
|
Տվյալ չկա | Տվյալ չկա |
| 1985 | 12.3 | 55,627.7 | 4.8 | 21,606.1 | Տվյալ չկա | 2.1%
|
Տվյալ չկա | 0.0% |
| 1986 |  12.3
|
 54,133.4
|
3.3
|
14,434.4
|
-2.7%
|
1.8%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1987 | 12.8
|
54,771.6
|
3.8
|
16,435.8
|
2.0%
|
1.2%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1988 | 13.4
|
55,520.5
|
3.7
|
15,165.5
|
1.1%
|
1.2%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1989 | 13.8
|
55,942.4
|
4.1
|
16,557.0
|
-1.1%
|
1.3%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1990 | 14.5
|
57,024.3
|
4.9
|
19,281.9
|
1.1%
|
2.1%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1991 | 15.4
|
59,154.3
|
5.2
|
20,018.8
|
3.1%
|
1.6%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1992 | 16.5
|
61,787.9
|
5.5
|
20,523.3
|
4.8%
|
1.3%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1993 | 17.0
|
61,983.5
|
5.5
|
20,275.6
|
0.3%
|
4.3%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1994 | 17.9
|
63,533.3
|
6.0
|
21,188.9
|
3.1%
|
2.5%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1995 | 19.1
|
66,308.1
|
7.1
|
24,707.3
|
4.5%
|
 6.0%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1996 | 20.0
|
67,767.4
|
7.1
|
24,275.8
|
2.9%
|
2.0%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1997 | 20.0
|
66,300.8
|
7.0
|
23,167.9
|
-1.5%
|
1.7%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1998 | 20.1
|
64,992.3
|
5.3
|
17,164.1
|
-0.6%
|
-0.4%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 1999 | 21.0
|
66,333.7
|
5.7
|
18,099.1
|
3.1%
|
-0.4%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2000 | 22.1
|
68,072.5
|
6.7
|
20,473.3
|
2.8%
|
1.6%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2001 | 23.2
|
69,788.5
|
6.2
|
18,646.0
|
2.7%
|
0.6%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2002 | 24.5
|
72,049.2
|
6.5
|
19,037.8
|
3.9%
|
-2.3%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2003 | 25.7
|
74,229.5
|
7.3
|
20,975.5
|
2.9%
|
0.3%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2004 | 26.5
|
75,323.6
|
8.7
|
24,759.5
|
0.5%
|
0.8%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2005 | 27.5
|
76,638.4
|
10.6
|
29,459.7
|
0.4%
|
1.2%
|
Տվյալ չկա | 0.0%
|
| 2006 | 29.6
|
81,119.6
|
12.7
|
34,869.2
|
4.4%
|
0.2%
|
Տվյալ չկա | 0.6%
|
| 2007 | 30.4
|
82,199.5
|
13.6
|
36,678.3
|
0.2%
|
1.0%
|
Տվյալ չկա | 0.7%
|
| 2008 | 30.4
|
81,056.2
|
15.9
|
42,529.7
|
-1.9%
|
2.1%
|
Տվյալ չկա | 0.9%
|
| 2009 | 30.1
|
79,061.0
|
11.9
|
31,287.3
|
-1.8%
|
1.0%
|
Տվյալ չկա | 1.1%
|
| 2010 | 31.2
|
80,668.9
|
13.7
|
35,437.3
|
2.6%
|
0.4%
|
Տվյալ չկա | 1.1%
|
| 2011 | 33.0
|
84,001.0
|
18.5
|
47,092.3
|
3.7%
|
0.1%
|
9.3% | 2.1%
|
| 2012 | 35.2
|
88,311.7
|
19.0
|
47,776.4
|
0.9%
|
0.1%
|
 8.5%
|
2.1%
|
| 2013 | 33.9
|
84,019.1
|
18.1
|
44,865.2
|
-2.1%
|
0.4%
|
7.7%
|
2.2%
|
| 2014 | 33.3
|
81,806.0
|
17.1
|
41,947.5
|
-2.5%
|
-0.2%
|
6.9%
|
3.2%
|
| 2015 | 25.9
|
62,921.9
|
12.9
|
31,353.8
|
-0.4%
|
-0.5%
|
7.7%
|
3.0%
|
| 2016 | 23.6
|
56,638.3
|
11.4
|
27,322.0
|
-2.5%
|
-0.3%
|
8.5%
|
3.0%
|
| 2017 | 25.9
|
60,281.7
|
12.1
|
28,237.9
|
1.3%
|
-1.3%
|
9.3%
|
2.8%
|
| 2018 | 26.5
|
59,953.3
|
13.6
|
30,666.6
|
0.1%
|
1.0%
|
8.7%
|
2.6%
|
| 2019 | 28.0
|
61,028.0
|
13.5
|
29,312.8
|
3.9%
|
-0.4%
|
6.8%
|
2.6%
|
| 2020 | 28.7
|
63,276.0
|
12.0
|
26,467.8
|
1.1%
|
1.9%
|
6.8%
|
2.9%
|
| 2021 | 29.4
|
68,416.7
|
14.0
|
32,573.3
|
-1.6%
|
1.7%
|
6.8%
|
2.5%
|
| 2022 | 31.9
|
74,196.0
|
18.5
|
42,939.4
|
1.2%
|
2.5%
|
6.8%
|
1.9%
|
| 2023 | 34.1
|
79,408.5
|
17.9
|
41,713.0
|
3.3%
|
2.0%
|
6.8%
|
1.9%
|
| 2024 | 36.0
|
83,693.3
|
18.1
|
42,046.7
|
3.2%
|
1.5%
|
6.8%
|
1.9%
|
| 2025 | 37.8
|
88,002.0
|
18.4
|
42,711.8
|
3.2%
|
1.0%
|
6.8%
|
1.9%
|
| 2026 | 39.5
|
91,921.3
|
18.7
|
43,499.7
|
2.5%
|
1.0%
|
6.8%
|
1.9%
|
| 2027 | 41.7
|
96,927.8
|
19.3
|
44,913.6
|
3.4%
|
1.0%
|
6.8%
|
1.8%
|
Նավթի և գազի արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Brunei Shell Petroleum-ը (BSP) համատեղ ձեռնարկություն է, որը հավասար բաժնետոմսերով պատկանում է Բրունեյի կառավարությանը և Royal Dutch /Shell ընկերությունների խմբին, Բրունեյում նավթի և գազի արդյունահանման գլխավոր ընկերությունն է։ Այն նաև շահագործում է երկրի միակ նավթավերամշակման գործարանը։ BSP-ն և չորս քույր ընկերությունները կառավարությունից հետո Բրունեյի ամենամեծ գործատուն են։ BSP-ի փոքր նավթավերամշակման գործարանն ունի օրական 10000 բարել թորման հզորություն (1600 մ³/օր)։ Սա բավարարում է նավթամթերքների մեծ մասի ներքին պահանջարկը։
Ֆրանսիական Elf Aquitaine նավթային ընկերությունը Բրունեյում նավթի հետախուզման մեջ ակտիվացել է 1980-ականներին։ Նրա դուստր ձեռնարկությունը Elf Petroleum Asia BV-ն հայտնաբերել է առևտրային շահագործվող նավթի և գազի քանակություններ չորս հորատանցքերից երեքում, որոնք հորատվել են 1987 թվականից ի վեր՝ ներառյալ 1990 թվականի սկզբին հայտարարված խոստումնալից հայտնագործությունը։ Վերջերս UNOCAL-ը համագործակցելով Նոր Զելանդիայի Fletcher Challenge-ի հետ, արտոնություններ է ստացել նավթի որոնման համար։ Բրունեյը պատրաստվում է զիջումների գնալ խորը ջրերում նավթի և գազի հետախուզման համար։
Բրունեյում նավթի արդյունահանումը հասել է գագաթնակետին 1979 թվականին՝ օրական ավելի քան 240,000 բարել (38,000 մ³/օր)։ Այդ ժամանակից ի վեր այն միտումնավոր կրճատվել է՝ նավթի պաշարների ժամկետը երկարացնելու և վերականգնման տեմպերը բարելավելու նպատակով։ Նավթի արդյունահանումը ներկայումս կազմում է օրական միջինը մոտ 200,000 բարել (32,000 մ³/օր)։ Ճապոնիան ավանդաբար եղել է Բրունեյի նավթի արտահանման հիմնական հաճախորդը, սակայն նրա մասնաբաժինը ընդհանուրի 45%-ից 1982 թվականին իջել է մինչև 19%։ Ի հակադրություն դրան նավթի արտահանումը Հարավային Կորեա 1982 թվականի ընդհանուրի ընդամենը 8%-ից մինչև 1998 թվականը աճել է 29%-ով։ Այլ խոշոր հաճախորդների թվում են Թայվանը (6%) և ASEAN-ի երկրները (27%)։ Բրունեյի նավթի արտահանումը ԱՄՆ կազմել է արտահանված ընդհանուր ծավալի 17%-ը։
Բրունեյի գրեթե ողջ բնական գազը արտադրվում է Brunei Liquefied Natural Gas (LNG) գործարանում, որը բացվել է 1972 թվականին և հանդիսանում է LNG-ի ամենամեծ գործարաններից մեկը աշխարհում։ Բրունեյում արտադրված գազի ավելի քան 82%-ը վաճառվում է Ճապոնիայում՝ երկարաժամկետ համաձայնագրի հիման վրա, որը երկարաձգվել է 1993 թվականին։ Համաձայնագիրը նախատեսում է, որ Բրունեյը տարեկան ավելի քան 5 միլիոն տոննա գազ պետք է տրամադրի ճապոնական երեք կոմունալ ընկերություններին։ Ճապոնական Mitsubishi ընկերությունը Shell-ի և Բրունեյի կառավարության համատեղ ձեռնարկության գործընկերն է Բրունեյի LNG-ում, Brunei Coldgas-ում և Brunei Shell Tankers-ում, որոնք միասին արտադրում են գազ և մատակարարում Ճապոնիային։ 1995 թվականից ի վեր Բրունեյը ավելի քան 700,000 տոննա գազ է մատակարարել նաև Korea Gas Corporation-ին։ 1999 թվականին Բրունեյում բնական գազի արդյունահանումը հասել է օրական 90 բեռի։ Կենցաղային էներգիայի արտադրության համար օգտագործվում է փոքր քանակությամբ բնական գազ։ Բրունեյն Ասիա-խաղաղօվկիանոսյան տարածաշրջանում գազ արտահանող չորրորդ երկիրն է՝ Ինդոնեզիայից, Մալայզիայից և Ավստրալիայից հետո։
Բրունեյի նավթի և գազի ապացուցված պաշարները 2015 թվականի դրությամբ բավարար են առնվազն մինչև 2035 թվականը[11]։ Խորը ծովի հետախուզումը կարող է զգալի նոր պաշարներ հայտնաբերել, բայց կարող է չափազանց թանկ լինել։ Կառավարությունը վերջին տասնամյակում ձգտում էր դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը սահմանափակ հաջողությամբ[12]։ Բրունեյի տնտեսական ակտիվության մեծ մասը դեռևս կազմում են նավթն ու գազը և պետական ծախսերը։ Բրունեյի ոչ նավթային արդյունաբերությունը ներառում է գյուղատնտեսությունը, անտառային տնտեսությունը, ձկնորսությունը և բանկային գործունեությունը։
2015 թվականին Բրունեյը գրանցել է տնտեսական անկման երրորդ տարին, որը Հարավարևելյան Ասիայի պետությունների ասոցիացիայի միակ երկիրն է եղել, որն արել է դա։ Նավթի գների անկումը և արդյունահանման անկումը խոշոր նավթահորերի պահպանման և վերանորոգման աշխատանքների պատճառով խաթարել են երկրի բյուջեն, որը դեֆիցիտ է տեսել 2015-16 և 2016-17 ֆինանսական տարիներին[13]։
2020 թվականին Բրունեյում արտադրված էլեկտրաէներգիայի ավելի քան 99%-ը հիմնված է եղել հանածո վառելիքի վրա, մինչդեռ վերականգնվող էներգիայից ստացված էլեկտրաէներգիան եղել է 1%-ից պակաս[14]։ Բրունեյին խորհուրդ է տրվում դիվերսիֆիկացնել տնտեսությունը հանածո վառելիքի օգտագործումից և ավելի շատ կենտրոնանալ վերականգնվող էներգիայի վրա՝ որպես կլիմայի փոփոխության մեղմացման միջոցառումների մաս[15]։
Նավթաքիմիական արդյունաբերություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկրի արևմտյան մասում Լիանգը ներկայումս մեծ զարգացում է ապրում SPARK-ի ստեղծմամբ, որը 271 հեկտար (670 ակր) տարածք է, որը մշակվել է որպես համաշխարհային մակարդակի նավթաքիմիական հանգույց[16]։ SPARK-ում առաջին խոշոր ներդրումը 450 միլիոն ԱՄՆ դոլար արժողությամբ մեթանոլի գործարանն է եղել, որը մշակվել է Brunei Methanol Company-ի կողմից, որը համատեղ ձեռնարկություն է Petroleum Brunei-ի և երկու առաջատար ճապոնական ընկերությունների՝ Mitsubishi Chemical Holdings-ի և Itochu-ի միջև։ Կայանի նախագծումը բերելու է օրական 2500 տոննա մեթանոլ (տարեկան 850000 տոննա)։ Գործարանը պաշտոնապես գործարկվել է Բրունեյի սուլթան Հասանալ Բոլկիայի կողմից 2010 թվականի մայիսի 25-ին[17]։
Հալալ ապրանքանիշ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բրունեյ Դարուսսալամը 2009 թվականի հուլիսին գործարկել է իր ազգային հալալի բրենդավորման սխեման Brunei Halal-ը[18], որը թույլ է տալիս արտադրողներին Բրունեյում և այլ երկրներում օգտագործել պրեմիում Brunei Halal ապրանքանիշը՝ օգնելու նրանց ներթափանցել շահութաբեր շուկաներ այն երկրներում, որտեղ մեծ թվով մահմեդական սպառողներ կան։ Ասվում է, որ Բրունեյ Հալալ ապրանքանիշը առաջին պատշաճ փորձն է եղել համաշխարհային հալալ ապրանքանիշ ստեղծելու համար, որը պետք է ստանա պոտենցիալ առևտրային եկամուտները՝ ապահովելով մահմեդականների սպառման կարիքները ամբողջ աշխարհում։
Ինչպես նախատեսում էր Սուլթանությունը՝ Բրունեյ Հալալ ապրանքանիշի օգտագործումը մահմեդական սպառողների համար կնշանակեր արտադրողների կողմից իսլամական ուսմունքներին վերաբերող օրենքների խստիվ պահպանումը։ Բրունեյը նաև նպատակ ունի ստեղծել վստահություն ապրանքանիշի նկատմամբ ռազմավարությունների միջոցով, որոնք պետք է ապահովեն ապրանքների հալալ ամբողջականությունը և սահմանված կանոնների անխափան համապատասխանությունը, որոնք կարգավորում են հումքի մատակարարումը, արտադրական գործընթացը, լոգիստիկան և բաշխումը։
Կառավարությանը պատկանող Brunei Wafirah Holdings Sdn Bhd նոր ընկերությունը ստեղծվել է որպես Brunei Halal ապրանքանիշի սեփականատեր։ Wafirah-ը համատեղ ձեռնարկություն է կնքել Brunei Global Islam Investment-ի և Հոնկոնգում գործող լոգիստիկ Kerry FSDA Limited ընկերության հետ՝ Ghanim International Food Corporation Sdn Bhd-ի ստեղծման համար։ Ghanim International-ը ղեկավարում է Brunei Halal ապրանքանիշի օգտագործումը։ Արտադրողները, որոնք ցանկանում են օգտագործել ապրանքանիշը, պետք է նախ ձեռք բերեն Բրունեյ հալալ պիտակը (կամ հավաստագիր՝ արտադրության և սպանդի ընդունված պրակտիկաներին համապատասխանության համար) Syariah Affairs-ի Հալալ սննդի վերահսկման բաժնի միջոցով։ Նրանք կարող են այնուհետև դիմել Ghanim-ին՝ իրենց ապրանքանիշի օգտագործման դիմումի պահանջը բավարարելու համար։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ International Monetary Fund (2014). «BRUNEI DARUSSALAM» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
- ↑ «Country Facts | Brunei Darussalam». www.un.int (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 17-ին.
- ↑ «International Monetary Fund». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Brann, Matt (2013 թ․ սեպտեմբերի 23). «Cattle, goats and buffalo shipped out of Darwin for Brunei». Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 14-ին.
- ↑ «U.S. Relations With Brunei». U.S. Department of State. 2016 թ․ օգոստոսի 19.
- ↑ Kieran Cooke. «Brunei Darussalam: Diversifying is hard to do». global-briefing.org. Վերցված է 2016 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.
- ↑ Quinn-Judge, Paul (1984 թ․ հունվարի 11). «WORLD'S NEWEST NATION; Brunei leaves Britain's nest». Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 14-ին.
- ↑ Brann, Matt (2014 թ․ ապրիլի 13). «Indonesian company buys NT's Willeroo Station from the Sultan of Brunei». Australian Broadcasting Corporation. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 14-ին.
- ↑ Rogers, Destiny (2019 թ․ ապրիլի 28). «More Brunei protests planned as shell investments questioned». qnews.com.au. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 14-ին.
- ↑ «Report for Selected Countries and Subjects».
- ↑ «Brunei Darussalam Natural Gas». Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
- ↑ «Brunei's Economy to Diversify». - InvestAsian. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 4-ին.
- ↑ Maierbrugger, Arno (2015 թ․ դեկտեմբերի 5). «Brunei bracing for tougher times after oil joyride | Investvine». Investvine (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 2-ին.
- ↑ Vakulchuk, R., Chan, H.Y., Kresnawan, M.R., Merdekawati, M., Overland, I., Sagbakken, H.F., Suryadi, B., Utama, N.A. and Yurnaidi, Z. 2020.
- ↑ Overland, Indra; Sagbakken, Haakon Fossum; Chan, Hoy-Yen; Merdekawati, Monika; Suryadi, Beni; Utama, Nuki Agya; Vakulchuk, Roman (2021 թ․ դեկտեմբեր). «The ASEAN climate and energy paradox». Energy and Climate Change. 2: 100019. doi:10.1016/j.egycc.2020.100019.
{{cite journal}}:|hdl-access=requires|hdl=(օգնություն) - ↑ «Ministry of Foreign Affairs & Trade Official Website, Brunei Darussalam». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ http://news.brunei.fm/2010/05/26/hm-launches-methanol-plant-opening/ | Official Launching of Brunei Methanol Company
- ↑ Hadi Dp Mahmudbandar Seri Begawan (2009 թ․ օգոստոսի 1). «Brunei pioneers national halal branding». Bt.com.bn. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 2-ին. Վերցված է 2009 թ․ դեկտեմբերի 30-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բրունեյի տնտեսություն» հոդվածին։ |
|
