Արցախյան ազատամարտ (նաև գոյամարտ, պատերազմ), Արցախիհայ ժողովրդի պայքարն ընդդեմ ադրբեջանական ագրեսիայի։ Հակամարտության երկրորդ կողմն է Ադրբեջանը, որը ձգտում էր նվաճել Արցախը։ 1987-ից` Չարդախլույի բռնագաղթով Ադրբեջանում սկսվեց հայերի ցեղասպանություն, ինչից հետո հակամարտությունը աստիճանաբար վերաճեց պատերազմի Ադրբեջանի և հայկական ինքնապաշտպանական ուժերի միջև։
Դրանից օգտվեցին նորաստեղծ Ադրբեջան կոչված պետության ղեկավարները` Արցախը, Զանգեզուրը, Նախիջևանը և այլ հայկական տարածքներ հայտարարելով իրենց պետության մաս, սակայն տեղի հայ բնակչությունը վճռական դիմադրություն ցույց տվեց օկուպանտներին շարունակել...
1972 թ. — ՈւկրաինայիԽարկով քաղաքից Մոսկվա թռչող ԱՆ-10 ինքնաթիռը վթարի ենթարկվեց և մահացան ինքնաթիռում գտնվող բոլոր 122 մարդիկ։
1980 թ. — Վաշինգտոն նահանգում Սենտ Հելենս (Սուրբ Հեղինե) հրաբխի ժայթքման հետևանքով մահացան 57 մարդ։ Այս դեպքի հետ կապված ամերիկահայ երգահան Ալան Հովհաննեսը գրել է «Սուրբ Հեղինեի լեռը» սիմֆոնիան։